Korrupsiya – milliy xavfsizlikka tahdid
O‘zbekiston Respublikasini rivojlangan davlatlar qatoriga olib chiqishda davlat va jamiyat hayotining barcha soxalarida korrupsiyaga qarshi kurashish, aholining huquqiy ongi va madaniyatini yuksaltirish, jamiyatda korrupsiyaga qarshi murosasiz munosabatni shakillantirish muhim hisoblanadi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyevning tashabbusi bilan mamlakatda korrupsiyaga qarshi kurashish soxasida qonun hujjatlari, shu jumladan, “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni qabul qilinib, bu soxada huquqiy asos yaratilgan. Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonunining qoidalarini amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2017 yil 2 fevraldagi PQ-2752-sonli Qarori bilan 2017-2018 yillarga mo‘ljallangan korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha Davlat dasturi tasdiqlandi.
Ushbu Qaror va Dasturga asosan “Korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risida”gi O‘zbekiston Respublikasi Qonuni qoidalarining samarali ijrosini ta’minlash, jamiyat va davlat hayotining barcha sohalarida korrupsiyaning oldini olishga doir chora-tadbirlarni o‘z vaqtida va sifatli amalga oshirish maqsadida Korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha respublika idoralararo komissiyasi tuzildi.
Ushbu Komissiyaning asosiy vazifalari etib, -korrupsiyaga qarshi kurashish sohasidagi davlat dasturlarining va boshqa dasturlarning ishlab chiqilishi hamda amalga oshirilishini tashkil etish; -korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha faoliyatni amalga oshiruvchi va unda ishtirok etuvchi organlar hamda tashkilotlarning faoliyatini muvofiqlashtirish va hamkorligini ta’minlash; -aholining huquqiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirishga, jamiyatda korrupsiyaga nisbatan murosasiz munosabatni shakllantirishga doir chora-tadbirlarning ishlab chiqilishi hamda amalga oshirilishini tashkil etish; -korrupsiyaga oid huquqbuzarliklarning oldini olishga, ularni aniqlashga, ularga chek qo‘yishga, ularning oqibatlarini, shuningdek ularga imkon beruvchi sabablar va shart-sharoitlarni bartaraf etishga doir chora-tadbirlar samaradorligi oshirilishini ta’minlash; -korrupsiyaning holati va tendensiyalari to‘g‘risidagi axborotni yig‘ish hamda tahlil etish; -korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha chora-tadbirlar amalga oshirilishi yuzasidan monitoringni amalga oshirish, ushbu sohadagi mavjud tashkiliy-amaliy va huquqiy mexanizmlarning samaradorligini baholash; -korrupsiyaga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini takomillashtirish va ushbu sohadagi ishlarni yaxshilash yuzasidan takliflar tayyorlash; -korrupsiyaga qarshi kurashish bo‘yicha hududiy idoralararo komissiyalar faoliyatini muvofiqlashtirish kabi vazifalarni ijrosini ta’minlash kabi vazifalarni amalga oshirish belgilandi.
Jamiyat rivojlanish bosqichida korrupsiya illati dastlab iqtisodiyot asoslariga qarshi qaratilgan salbiy hodisa sifatida baholangan. Bunda, muayyan iqtisodiyot sub’ektlariga prifrensiyalar berish, soliqlarni yashirish, nazorat qilinmaydigan (ya’ni soliq hisoblanmaydigan) xufiya iqtisodiyotni yaratish va shu kabi holatlarga imkon beruvchi shart-sharoit sifatida rivojlangan bo‘lsa, korrupsiyaning bugungi kun holatida nafaqat iqtisodiyot asoslariga, balkim, hokimiyat, boshqaruv va jamaoat birlashmalari organlarining normal faoliyatiga qarshi qaratilgan jinoiy hodisa sifatida baholanmoqda.
Poraxo‘rlik – boshqaruv organlari va jamoat birlashmalari faoliyati tartibiga qarshi qaratilgan uch mustaqil mansab jinoyatlari – pora olish, pora berish va pora olish berishda vositachilik qilishni o‘zi ichiga oladigan atama. Ko‘rsatilgan manfaatlarga nisbatan sanab o‘tilgan har bir tajovuz tugatilgan qilmish sifatida boshqa jinoyat bilan bog‘liq bo‘lmagan holda sodir etilishi mumkin emas. Ular ushbu tufayli bir-biri bilan shu darajada bog‘liq bo‘ladiki, pora olish faktining mavjud emasligi pora berish faktini ham istisno etadi.
Hokimiyat, boshqaruv va jamoat birlashmalari organlarining faoliyat tartibiga qarshi boshqa barcha jinoyatlar kabi poraxo‘rlik davlat organlari va mansabdor shaxslardan iborat bo‘lgan boshqaruv ommaviy apparatining normal faoliyat yuritishiga tajovuz qiladi.
Mazkur jinoyatning ijtimoiy xavfliligi shu bilan izohlanadiki, pora olish mansabdor shaxslar tomonidan o‘zlarining mansab vakolatlarini ijro etishning o‘rnatilgan tartibini keskin o‘zgartiradi va bu bilan davlat xizmati manfaatlarini qo‘pol buzadi. Pora korrupsiya – hokimiyat va boshqaruv asoslarini yemiradigan, uning aholi oldidagi obro‘siga putur yetkazadigan, fuqarolarning qonuniy huquq va manfaatlariga daxl qiladigan xavfli jinoiy hodisaning nisbatan ko‘p tarqalgan va o‘ziga xos hodisasi hisoblanadi.
Nodirbek Sangirov,
Sirdaryo tumanlararo iqtisodiy sudi sudyasi
Fayziddin Saxobiddinov,
Sirdaryo tumanlararo iqtisodiy sudi devonxona mudiri