Искать:

Кредит қарздорлик ва қарзни ундиришнинг бир-биридан фарқи борми?

Фуқаролик кодексининг 732-моддасига кўра, қарз шартномаси бўйича бир тараф (қарз берувчи) иккинчи тарафга (қарз олувчига) пул ёки турга хос аломатлари билан белгиланган бошқа ашёларни мулк қилиб беради, қарз олувчи эса қарз берувчига бир йўла ёки бўлиб-бўлиб, ўшанча суммадаги пулни ёки қарзга олинган ашёларнинг хили, сифати ва миқдорига баравар ашёларни (қарз суммасини) қайтариб бериш мажбуриятини олади.

Қарз шартномаси пул ёки ашёлар топширилган пайтдан бошлаб тузилган ҳисобланади.

Фуқаролар ўртасида қарз шартномаси, агар бу қарзнинг суммаси энг кам иш ҳақининг ўн бараваридан ортиқ бўлса, оддий ёзма шаклда тузилиши шарт, шартномадаги тарафлардан бири юридик шахс бўлганида эса суммасидан қатъи назар, ёзма шаклда тузилиши шарт.

Қарз шартномасининг ёзма шаклига риоя қилмаслик ушбу Кодекснинг 109-моддасида назарда тутилган оқибатларга олиб келади.

Агар қарз олувчининг тилхати ёки унга қарз берувчи томонидан муайян сумма ёки муайян миқдордаги ашёлар топширилганлигини тасдиқлайдиган бошқа ҳужжат мавжуд бўлса, қарз шартномаси ёзма шаклда тузилган ҳисобланади.

Ҳозирги кунда қарз муносабатларининг энг кўп тарқалган қисми тилхат асосида амалга ошириб келинмоқда, бу яхши албатта. Бироқ шартноманинг нотариал шаклда расмийлаштирилиши тарафлар ўртасида келгусида турли хил келишмовчиликларни олди олиниши учун хизмат қилади. Чунки, нотариус томонидан мазкур шартноманинг бажариш шартлари ва бажармаслик оқибатлари, мажбуриятларни бажариш тартиби аниқ белгилаб берилади.

Қарз олувчи қарз суммасини вақтида қайтармаган шартномада кўрсатилган фоизларни тўлаш баробарида Марказий банкнинг қайта молиялаш ставкаси бўйича банк фоизини ҳам талаб қилиш учун асос бўлади.

Мисол:  даъвогар фуқаро судга жавобгар фуқарога нисбатан даъво ариза билан мурожаат қилиб, 6.000.000 сўм қарзни ҳамда қарз мажбурияти ўз вақтида бажарилмаганлиги туфайли банк фоизини ундиришни сўраган.

Иш ҳолатларига кўра, жавобгар фуқаро томонидан 2016 йил                         2 октябрда ёзилган тилхатда у даъвогар фуқародан 6.000.000 сўм қарз олганлиги, қарзни бир ой муддатда қайтариб бериши кўрсатилган.

Бироқ, жавобгар қарзни шартномада кўрсатилган муддатда қайтармаганлиги оқибатида даъвогар судга даъво ариза билан мурожаат қилишга мажбур бўлган.

Туманлараро судининг ҳал қилув қарорига кўра даъво қаноатлантирилган ҳамда тегишли қарз суммаси ва банк фоизи ундирилиши белгиланган.

Яна амалиётда шундай ҳолатлар учрайдики, бу ҳозирги кунда аҳоли орасида одатий ҳолатга айланмоқда.

Ҳаммамизга маълумки, автомашинани тасарруф этиш билан боғлиқ муносабатлар тарафлар ўртасида тузилган нотариал тасдиқланган шартномалар билан тартибга солинади ҳамда албатта ИИБ ЙХҲБда давлат рўйхатидан ўтказилиши лозим.

Шу сабабли нотариал тарзда тасдиқланмаган битим ҳақиқий ҳисобланмайди.

Алоҳида қайд этишни лозим ҳисоблардим, агарда мана шу муносабатларда пул олиниб, бу ҳолатни тасдиқловчи тилхат мавжуд бўлса, бу муносабатга қарз эмас, балки Фуқаролик кодексига мувофиқ асоссиз бойлик орттиришга оид нормалар татбиқ этилади.

Қарз шартномасини расмийлаштириш жараёнида тилхат ёки қарз шартномасини қарз олувчининг ўзи имзолаши лозим. Тилхат ёки қарз шартномаси мавжуд бўлмаганлиги асоси билан қарзни ундиришни талаб қилиш фуқаролар ўртасида турли норозиликларга ва оворагарчиликларга сабаб бўлади.

Шу сабабли албатта қарз бериш жараёнида қарз олувчидан тилхат талаб қилиш ёки қарз шартномасини расмийлаштириш жоиз бўлади.

Суд амалиётида қарзни ундириш ҳақидаги талаблар бўйича қарз олувчилар томонидан қарзни қайтарилганлиги важи билан қарзни қайтармаслик ҳолатлари кўплаб учрайди.

Шуни алоҳида эътиборга олиш лозимки, қарз олувчи томонидан муайян суммадаги қарз мажбуриятини бажарилганлиги ҳолати бўйича қарз берувчидан тилхат олиш ёки ўзи ёзган тилхатни талаб қилиши лозим. Чунки, қарз шартномаси ёзма шаклда тузилиши лозимлиги туфайли қарз қайтарилганлигини гувоҳлар кўрсатмаси билан тасдиқлаш ҳуқуқидан маҳрум қилади.

Бугунги кунда иқтисодиётимизни мақсадли кредитларсиз тасаввур қилиш қийин. Албатта олинган маблағ мақсадсиз ишлаштилиши шартномани бекор қилишга олиб келиши мумкин.

ФКнинг 744-моддасига мувофиқ, кредит шартномаси бўйича бир тараф — банк ёки бошқа кредит ташкилоти (кредитор) иккинчи тарафга (қарз олувчига) шартномада назарда тутилган миқдорда ва шартлар асосида пул маблағлари (кредит) бериш, қарз олувчи эса олинган пул суммасини қайтариш ва унинг учун фоизлар тўлаш мажбуриятини олади.

Шу ўринда қарз шартномаси ва кредит шартномаси ўртасидаги фарққа изоҳ берсак, қарз фуқаролар ёки юридик шахслар ўртасидаги муносабат бўлса, кредит эса банк ёки кредит ташкилоти томонидан ажратиладиган қарз ҳисобланади ҳамда албатта муайян фоиз ҳисобида берилади, қарз шартномаси фоизсиз ҳам берилиши мумкин.

Кредит шартномаси албатта ёзма шаклда тузилиши лозим, унинг ёзма шаклига риоя қилмаслик шартноманинг ҳақиқий эмаслигига олиб келади.

Одатда шартномада

нима мақсадда пул маблағи ажратилаётганлиги,

шартноманинг амал қилиш муддати,

тарафларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари,

тўлов жадвали, низоларни ҳал этиш тартиби назарда тутилади.

Кредит шартномаси бўйича қўшимча қарз олувчи ҳамда кафиллик қарз олувчи билан бир хил солидар жавобгар ҳисобланишади.

Бундан ташқари кредит шартномаси бўйича қарз мажбуриятларини кафолати сифатида гаров шартномаси асосида муайян мулклар гаровга қўйилиши мумкин, бу нарса кредитни мақсадидан келиб чиқади.

Мазкур ҳолатда кредит шартномаси бўйича мажбуриятларни бажариш гаровга қўювчининг мулкига қаратилиши мумкин бўлади. Бунда гаровга қўювчи кредит шартномаси бўйича фақатгина гаров мулки билангина жавобгар бўлиб ҳисобланади.

Кредит шартномасидаги тўловни белгиланган жадвал (график) асосида қайтариш ҳамда мақсадли ишлатиш муҳим омиллардан ҳисобланади. Акс ҳолда кредит шартномаси муддатидан олдин бекор қилинишига сабаб бўлади.

Мисол тариқасида Банк ташкилоти судга даъво ариза билан мурожаат қилиб, жавобгар фуқарога нисбатан кредит шартномасини муддатидан олдин бекор қилиш, кредит қарзи ва фоизларинини ундиришни, ундирувни гаров мулкига қаратишни сўраган.

Иш ҳолати бўйича тарафлар ўртасида кредит шартномаси расмийлаштирилган, унинг шартларига кўра қарз олувчи шартнома бўйича ҳар ойнинг 25 санасида тўловларни график бўйича амалга ошириш мажбуриятини олган, бироқ график бўйича тўловларни 3 ой кечиктирган.

Шартнома шартига кўра, тўлов графиги бўйича тўловларни 2 ой кечиктирилиши шартномани муддатидан олдин бекор қилиш учун сабаб бўлади.

Мазкур ҳолатда суд шартнома шартлари қарздор томонидан бузилганлиги туфайли даъвони қаноатлантириш ҳақида хулосага келган.

Қолаверса, шуни унутмаслик лозимки кредит шартномаси бўйича мажбуриятларни бажаришдан ташқари даъво қаноатлантирилган ҳолатларда талаб суммасига мутаносиб миқдорда жавобгардан давлат фойдасига давлат божи ундирилади.

Ўзбекистон Республикаси Олий суди ПЛЕНУМИнинг 2020 йил                  28 апрелдаги “Судлар томонидан Ўзбекистон Республикаси ҳудудида коронавирус инфекцияси (COVID-19) тарқалишининг олдини олишга қаратилган чоралар жорий этилиши муносабати билан қонун ҳужжатларини қўллашнинг айрим масалалари тўғрисида”ги 08-сонли қарорининг 13-бандига кўра, Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Коронавирус пандемияси даврида аҳоли, иқтисодиёт тармоқлари ва тадбиркорлик субъектларини қўллаб-қувватлашга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» 2020 йил 3 апрелдаги ПФ-5978-сонли Фармони қоидаларини инобатга олган ҳолда, агар 2020 йил            1 октябрга қадар бўлган давр мобайнида кредит қарздорлигини ундириш тўғрисидаги ишларни кўришда қарздор томонидан кредит бўйича тўловлар карантиннинг амал қилиш даврида молиявий қийинчиликларга дуч келганлиги сабабли кечиктирилганлиги ва шу сабабли қарздор кечиктириш ҳуқуқига эга эканлиги аниқланса, банк томонидан арз қилинган талабни қаноатлантириш рад этилиши лозим. Бундай қарор жорий этилган карантин режими қарздорларнинг фаолиятига салбий таъсир кўрсатганлиги аниқланиб, қарздорларнинг муддати ўтиб кетган кредитларига жарима санкцияларини ундириш ва ундирувни гаров таъминотига қаратиш тўғрисидаги даъволар бўйича ҳам қабул қилинади.

Хулоса қилиб айтганда, қарз берувчи ва қарз олувчи асрлар давомида амалда бўлиб келган миллий урф-одатларимизга, амалдаги қонун талабларига риоя қилсалар, фуқаролар ўртасида турли низолар келиб чиқишига, ортиқча оворагарчиликларга барҳам берилади.

Матлюба Умматқулова

Сирдарё вилоят судининг судья катта ёрдамчиси

Фарзандларини онасига бергиси келмаган ота

«Муомаласига қараб мен ҳам муомала қиламан: инжиқ, ҳарактери бўлмағур… ‘набород’ болаларга ёмон таъсирини ўтказаяпти бу аёл!» — Сирдарёда 4 нафар фарзанди бўлган 22 йилллик оила ярашди.

 

Сирдарё тумани ҳокимининг қарори ҳақиқий эмас деб топилди

Сирдарё вилояти маъмурий суди апелация инстанциясининг 2022 йил 1 февралдаги қарори билан, аризачи “SAYXUN GULZORLARI” фермер хўжалигининг аризаси қаноатлантирилиб, Сирдарё тумани ҳокимининг 2019 йил 16 январдаги 141-сонли қарори ҳақиқий эмас деб топилган.  Олий суд маъмурий ишлар бўйича судлов ҳайъатининг 2022 йил 30 мартдаги қарори билан Сирдарё вилоят маъмурий суди апелация инстанциясининг 2022 йил 1 февралдаги қарори ўзгаришсиз, “IZDIYOD KLASTER” кўп тармоқли фермер хўжалигининг кассация шикояти эса қаноатлантирилмасдан қолдирилганлиги инобатга олинган.

Гулистонда ўқувчи судланди

Жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг навбатдаги очиқ суд мажлисида, 16-мактабнинг 9-синф ўқувчиси томонидан содир этилган жиноят иши кўриб чиқилди.

ЖИБ Гулистон шаҳар судининг судьяси Музаффар Омоновнинг маълум қилишича, мактаб ўқувчиси ўзганинг уйига ғайриқонуний равишда ясалган калит нусхаси билан кириб, ушбу уйдан 8 минг АҚШ доллари миқдоридаги пулларни олиб — воқеа жойидан яширинган. Унга нисбатан суд ҳукми эълон қилинган.

Бугун таваллуд кун

Бугун Сирдарё вилояти суди раисининг ўринбосари, жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Қурбонов Бобошер Хидировичнинг таваллуд топган куни.
Вилоят суди жамоаси номидан Бобошер Хидировичга оилавий бахт, ҳотиржамлик ва саломатлик, узоқ умр тилаб қоламиз.
Суд тизимидаги узоқ йиллик фаъолиятингиз давомида эришган ютуқларингиз бардавом бўлиб, ҳамиша шогирдларингиз эътирофига сазовор бўлишингизга тилакдошмиз.
Ҳаётингиз мобайнида ютуқлар, эхтиром ва эзгу ниятлар ҳамрохингиз бўлсин. Ҳамкасблар ва оила аъзоларингиз бахтига ҳамиша соғ бўлинг.

Ҳурмат билан,
Сирдарё вилояти судининг жамоаси

СОЛИҚ ҚОНУНЧИЛИГИДА МУЛКНИНГ АМОРТИЗАЦИЯСИ

Мамлакатимизда барча соҳалар қатори солиқ қонунчилигини ислоҳ қилиш, бу борада жисмоний ва юридик шахсларнинг солиқ мажбуриятларини енгиллаштириш, имтиёзлар бериш борасида ҳам қатор ишлар амалга оширилмоқда.

Мазкур ишларнинг самараси ўлароқ, Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 30 декабрдаги ЎРҚ-599-сон Қонуни билан 2007 йил 25 декабрда тасдиқланган Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилиб, унинг янги таҳрири тасдиқланди.

Ўзбекистон Республикасининг 2013 йил 26 декабрдаги ЎРҚ-360-сон Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Бюджет кодекси тасдиқланди.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил                   7 январдаги 1-сонли қарори билан “Солиқ текширувларини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисида” ги Низом тасдиқланди.

Ўзбекистон Республикаси Молия вазирининг 2021 йил 2 ноябрдаги манфаатдор вазирлик, агентлик, уюшма ва бошқа ташкилотлар билан келишилган 68-сонли буйруғи билан “Давлат мақсадли жамғармаларининг харажатлар сметаси ҳамда молиявий ҳисоботларини тузиш, тасдиқлаш ва тақдим этиш тартиби тўғрисида” ги Низом тасдиқланди ва ҳоказо.

Таъкидлаш жоизки, ҳар қандай тадбиркорлик фаолиятининг моддий-техника базаси, асосий воситалар, бинолар, иншоотлар, машина ва ускуналар, хизмат муддати бир йилдан кўп бўлган бошқа воситалари мулк ҳисобланади.

Барчамизга маълум бўлган хусусият, субъектларнинг асосий воситалари фойдаланиш жараёнида аста-секин эскириб боради. Бу эскиришнинг иқтисодий моҳияти шундан иборатки, асосий воситалар ўз қийматини ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг таннархига ўтказиб, истеъмол қийматини аста-секин йўқотиб боради.

Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 306-моддасига мувофиқ солиқ тўловчи амортизация қилинадиган активлар сифатида ҳисобга оладиган асосий воситалар ва номоддий активлар амортизация қилинадиган активлар деб эътироф этилади.

Ўзбекистон Республикасида бирлик учун белгиланган, қиймати базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик баравари миқдоридан юқори бўлган, солиқ тўловчида мулк ҳуқуқи асосида турган ва солиқ тўловчи томонидан товарларни ишлаб чиқаришда (хизматлар кўрсатишда) ёки маъмурий-бошқарув эҳтиёжлари учун давомийлиги ўн икки ойдан ортиқ вақт мобайнида фойдаланиладиган мол-мулк солиқ солиш мақсадларида асосий восита деб эътироф этилади.

Солиқ тўловчи солиқ даври учун солиқ солиш мақсадларидаги ҳисоб сиёсатида мол-мулк қийматини асосий воситалар таркибида ҳисобга олиш учун мол-мулкнинг энг кам чегарасини белгилашга ҳақли.

Солиқ қонунчилигига кўра, қуйидаги активлар амортизация қилинмайди:

1) ер ва табиатдан фойдаланишга доир бошқа объектлар (сув, ер ости бойликлари ва бошқа табиий ресурслар);

2) маҳсулдор чорва моллари;

3) ахборот-кутубхона фонди;

4) музей ашёлари;

5) моддий маданий мерос объектлари;

6) умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари, йўлкалар, сайилгоҳлар, хиёбонлар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари тасарруфида бўлган ободонлаштириш иншоотлари;

7) қиймати солиқ солиш мақсадида ушбу солиқ тўловчида илгари тўлиқ харажатлар жумласига киритилган амортизация қилинадиган актив;

8) солиқ тўловчи томонидан амортизация қилинадиган активлар таркибига ўтказилмаган капитал қўйилмалар;

9) бюджет ташкилотларининг амортизация қилинадиган активлари, бундан тадбиркорлик фаолияти амалга оширилиши муносабати билан сотиб олинган ва бундай фаолиятни амалга ошириш учун фойдаланиладиган амортизация қилинадиган активлар мустасно;

10) мақсадли молиялаштиришнинг бюджет маблағлари ҳисобига сотиб олинган (яратилган) амортизация қилинадиган активлар.

Ижарага берувчининг розилиги билан ижарага ва бепул фойдаланишга берилган амортизация қилинадиган активга ижарага олувчи томонидан амалга оширилган ажратиб бўлмайдиган яхшилаш шаклидаги капитал қўйилмалар ҳам амортизация қилинадиган актив деб эътироф этилади.

Молиявий ижара шартномаси (лизинг шартномаси) бўйича олинган амортизация қилинадиган актив ижара (лизинг) объектини олувчида амортизация қилинадиган активлар таркибига киритилади.

Асосий воситаларнинг баланс қийматига нисбатан бир йиллик фоизлар ҳисобида белгиланади ва давлат томонидан ягона тартибда тасдиқланади. Ўрнатилган меъёрлар барча субъектлар учун ягона ва мажбурий бўлиб ҳисобланади.

Амортизация қилинадиган барча активлар бўйича амортизацияни ҳисоблаш амортизациянинг қуйидаги энг юқори нормалари қўлланилган ҳолда тўғри чизиқли усул орқали фоизларда амалга оширилади:

Биринчи гуруҳ тоифасига кирувчи биноларга беш фоиз, иншоотларга эса ўн фоиз;

иккинчи гуруҳ тоифасига кирувчи қувурлар, электр узатиш ва коммуникациялар линияларига ўн беш фоиз;

учинчи гуруҳ тоифасига кирувчи транспорт ускуналаридан ташқари машиналар ва ускуналарга йигирма фоиз;

тўртинчи гуруҳ тоифасига кирувчи транспорт ускуналарига:

шу жумладан, ҳаво ва космик учиш аппаратлари ва улар билан боғлиқ ускуналар, кемалар ва қайиқлар, локомотивлар ва ҳаракатдаги таркиб (темир йўл таркиби) га ўн фоиз;

автотранспорт воситалари, автомобиль кузовлари (корпуслари), тиркамалар ва ярим тиркамалар, бошқа транспорт ускуналари учун йигирма фоиз;

бешинчи гуруҳ тоифасига кирувчи компьютерлар ва периферия ускуналарига қирқ фоиз;

олтинчи гуруҳда эса юқорида санаб ўтилган бешта гуруҳ тоифасига киритилмаган амортизация қилинадиган активларга ўн беш амартизация харажатлари қўлланилади.

Солиқ солиш мақсади учун амортизация суммаси солиқ тўловчилар томонидан ҳар ойда аниқланади. Амортизация ҳар бир амортизация қилинадиган актив бўйича алоҳида ҳисобланади ҳамда унинг бошланғич қийматининг ва ушбу объект учун белгиланган амортизация нормасининг кўпайтмаси сифатида аниқланади.

Амортизацияни ҳисоблаш амортизация қилинадиган активнинг қиймати тўлиқ ҳисобдан чиқарилган санадан эътиборан ёки бундай актив солиқ тўловчининг амортизация қилинадиган активлари таркибидан ҳар қандай асосларга кўра чиқарилганда тугатилади.

Амортизацияни ҳисоблаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Бухгалтерия Ҳисобининг Миллий Стандарти (5-СОНЛИ БҲМС), асосий воситаларни тасдиқлаш тўғрисидаги миллий стандарти ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси орқали тартибга солинади.

Амалдаги қонунчиликка кўра, асосий воисталарга амортизация ҳисоблаш қуйидаги усулларда бажарилади:

  1. Амортизацияни тўғри чизиқли усулда ҳисоблаш;
  2. Бажарилган иш ҳажмига кўра амортизация ҳисоблаш;
  3. Жадаллаштирилган (тезкор) усуллар;
  4. Қолдикли камайиш усулида амортизация хисоблаш;
  5. Кумулятив усулда амортизация ҳисоблаш;

Юқоридаги амортизация ҳисоблаш усуллари корхона томонидан бирор усулни танлаган ҳолда йилда бир марта ҳисоб сиёсатида кўрсатилиб ҳисобланади.

Хўжалик юритувчи субъект хоҳлаган усулда амортизация ҳисоблаши мумкин, бироқ, солиқларни ҳисоблаб чиқаришда фақат амортизацияни тўғри чизиқли усулда ҳисоблашни амалга оширади. Сабаби, фойда солиғи ҳисоботи базасини аниқлашда муҳим ҳисобланади.

Хулоса ўрнида айтиш лозимки, солиқ тўловчи тадбиркорлик субъектларининг бухгалтерия ва солиқ ҳисобини юритувчи масъул шахслари ҳисоботларни тузишда билимлилик, зийраклик билан мулкларнинг амортизация харажатларини тўғри ва аниқ ҳисоблашлари зарур.

Мазкур ҳисоб ишларининг бажарилмаслиги ёки ноаниқ бажарилиши тадбиркорлик субъектларидаги амортизация харажатларнинг кўрсатилмасдан қолишига, ўз навбатида ушбу ҳолат  фаолият натижалари бўйича олинган фойда (даромад) миқдорининг асоссиз орттириб кўрсатилишига олиб келади.

Суд амалиёти кузатувлари шуни кўрсатадики, мулкнинг амортизация харажатлари солиқ ҳисоботларида қайд этилмаслиги   тадбиркорлик субъектининг фойда солиғи реал ҳолатга нисбатан кўпроқ ҳисобланишига олиб келса, аксинча ҳолатда, яъни амортизация харажатлариниг орттириб кўрсатилиши ҳолатлари эса амалдаги қонунчиликка асосан жавобгарликка тартишга ҳамда тадбиркорлик субъектига нисбатан молиявий санкциялар қўлланилишига сабаб бўлади.

Зеро, солиқ қонунчилигига мувофиқ, жамиятнинг иқтисодий таянчи бўлган солиқларни ва йиғимлари тўғри ҳисоблаб чиқариш ҳамда ўз вақтида тўлаш солиқ тўловчиларнинг мажбуриятидир.

Мирзоҳид Хайдаров

Сирдарё вилояти маъмурий судининг судьяси

«Аёллар дафтари»дан чиқариш асосий мақсадимиз бўлиши лозим

 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисидаги” ПФ-60-сонли Фармонида “Аёллар дафтари”ни юритиш орқали хотин-қизлар муаммоларини ҳал этиш тизимини янада такомиллаштириш белгиланган.

Шунингдек, “Хотин-қизлар муаммоларини тизимли равишда ҳал этиш, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича” Республика комиссияси кенгайтирилган йиғилишининг 2022 йил 4 апрелдаги 1-сонли Баёнига асосан Ўзбекистон Республикаси Олий судига “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш ишларини мазкур қарорда белгиланган тартибда амалга ошириш вазифаси юклатилган.

Янгиер шаҳрида “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш, аёллар дафтаридан чиқарилишини таъминлаш мақсадида Сирдарё вилояти судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати  ва фуқаролик ишлари бўйича Гулистон туманлараро суди  томонидан суҳбат ўтказилди.

Ўтказилган мулоқотда  “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизлар  иштирок этиб, улар томонидан ногиронлиги сабабли моддий ёрдам(субсидия) олиш, уй-жой билан таъминлаш, уй-жойни  расмийлаштириш, турмуш ўртоғини қамоқдан чиқариш, коммунал тўловлар, иш билан таъминлаш, уй-жойни таъмирлаш учун банк кредити олиш масалалари юзасидан ҳуқуқий  маслаҳатлар берилди ва бевосита ушбу йиғилишда иштирок этган олти  нафар хотин-қизларнинг мурожаатлари ижобий ҳал этилиб “Аёллар дафтари”дан чиқарилиши таъминланди.

Бехзод Махмудов

                                                    Сирдарё вилоят судининг  судьяси

Хуршид Миршаев

                                      фуқаролик ишлари бўйича Гулистон

туманлараро судининг судьяси

Аёллар дафтаридан чиқариш асосий мақсадимиз бўлиши лозим

 Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисидаги” ПФ-60-сонли Фармонида “Аёллар дафтари”ни юритиш орқали хотин-қизлар муаммоларини ҳал этиш тизимини янада такомиллаштириш белгиланган.

Шунингдек, “Хотин-қизлар муаммоларини тизимли равишда ҳал этиш, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича” Республика комиссияси кенгайтирилган йиғилишининг 2022 йил 4 апрелдаги 1-сонли Баёнига асосан Ўзбекистон Республикаси Олий судига “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш ишларини мазкур қарорда белгиланган тартибда амалга ошириш вазифаси юклатилган.

Янгиер шаҳрида “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш, аёллар дафтаридан чиқарилишини таъминлаш мақсадида Сирдарё вилояти судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати  ва фуқаролик ишлари бўйича Гулистон туманлараро суди  томонидан суҳбат ўтказилди.

Ўтказилган мулоқотда  “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизлар  иштирок этиб, улар томонидан ногиронлиги сабабли моддий ёрдам(субсидия) олиш, уй-жой билан таъминлаш, уй-жойни  расмийлаштириш, турмуш ўртоғини қамоқдан чиқариш, коммунал тўловлар, иш билан таъминлаш, уй-жойни таъмирлаш учун банк кредити олиш масалалари юзасидан ҳуқуқий  маслаҳатлар берилди ва бевосита ушбу йиғилишда иштирок этган олти  нафар хотин-қизларнинг мурожаатлари ижобий ҳал этилиб “Аёллар дафтари”дан чиқарилиши таъминланди.

 

Бехзод Махмудов

                                                    Сирдарё вилоят судининг  судьяси

Хуршид Миршаев

                                      фуқаролик ишлари бўйича Гулистон

туманлараро судининг судьяси

Савол беринг, жавоб берамиз

Савол: Болалар менда, аёлимдан алимент ундирсам бўладими?

Жавоб: Қонунчиликда алимент фақат эрдан ёки отадан ундирилади деб кўрсатилмаган.

Оила кодексининг 96-моддасига асосан ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт бўлиб, таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота ёки онадан суднинг қарори асосида алимент ундирилиши мумкин.

Бундан ташқари, вояга етмаган болаларига алимент тўлаш ва уларга таъминот беришда ота ва онанинг мажбурияти тенг ҳисобланади.

Шу боис, агар вояга етмаган болалар Сизнинг қарамоғингизда бўлса ва болаларнинг онаси уларга таъминот беришдан бош тортса, унга нисбатан алимент ундириш ҳақида судга ариза ёки даъво ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқингиз мавжуд.

Оила кодексининг 99-моддасига кўра, агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг бир бола учун — тўртдан бир қисми; икки бола учун — учдан бир қисми; уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади. Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонунчилик билан белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.

Айни пайтда меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдори 920.000 сўмни, унинг 26,5 фоизи эса 243.800 сўмни ташкил қилади.

Алимент миқдори алимент тўловчи шахснинг иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадидан ҳисобланади, лекин айни пайтда ҳар бир болага ундириладиган алимент миқдори 243.800 сўмдан кам бўлиши мумкин эмас.

Агар шахс суднинг ҳал қилув қарори асосида белгиланган алимент пулини икки ойдан ортиқ муддат давомида тўламаса, суд томонидан унга нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 474-моддасига асосан ўн беш сутка муддатга маъмурий қамоқ ёки базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима жазоси тайинланиши мумкин.

Агар шахс маъмурий жавобгарликка тортилганидан кейин ҳам икки ойдан ортиқ муддат давомида алимент тўламаса, суд томонидан унга нисбатан Жиноят кодексининг 122-моддасига асосан 2 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланиши мумкин.

Алимент тўламаган шахснинг жавобгарликка тортилганлиги ҳолати уни алимент тўлаш мажбуриятидан озод қилмайди.

Саволга Сирдарё вилоят судининг  судьяси Сарагул  Намазбаева жавоб берди.

 

Замонавий «қароқчилар»га ҳукм ўқилди

  Биз бадиий фильмлардагина қароқчилар иштирокидаги воқеъликларни томоша қилганмиз. Ёки детектив асарлар орқали қароқчиларнинг қилмишлари ҳақидаги сюжетларни ўқиганмиз. Лекин сўз юритмоқчи бўлганимиз воқъеликдаги «қароқчилар» кино ёки ҳикояда эмас балки Сирдарё туманида истиқомат қилади.  Энг қизиғи замонавий «қароқчилар» куппа-кундузи далада талончилик қилган ва гуруҳлари ота-болалардан иборат бўлган. Яъни Тўлқинов фарзандлари Баҳтиёр ва Дилшод билан  бир гуруҳ шахслар бўлишиб, тунгги соат 23:00 ларда Сирдарё тумани, “Хикматли” маҳалласи, Соҳил қишлоғида жойлашган фермер хўжалигидаги ўрилган беда прессларни талон-торож қилиш мақсадида, фермер хўжалиги дала майдонига беда прессловчи қишлоқ хўжалиги техникасини олиб киришиб, шу даланинг эгасига  тегишли бўлган бедаларни пресслаш ва даладан олиб чиқиб кетиш ишларини ташкиллаштиришган.

  Даласидаги рухсатсиз ўрим-йиғимни кўриб қолган фермернинг ўғли ота-болаларни тўхтатмоқчи бўлади. Шунда Тўлқинов ўзининг фарзандлари билан бирга унга ҳужум қилиб, қўлларида бўлган бедани йиғиштириш учун олиб келинган паншахадан қурол сифатида фойдаланиб, беда эгасининг дуч келган жойларига уриб, тан жароҳат етказишган. Оқибатда калтакланган шахс хушидан кетади. Паншаха дастаси синиб кетган бўлишига қарамасдан қароқчилар дўппослашда давом этган ва ер эгасини  беда пресслаш учун олиб келинган ип билан қўл ва оёқларини боғлаб, бедани очиқдан-очиқ талон-торож қилишни давом эттиришган.

  Ҳодиса содир бўлган жойга зудлик билан ички ишлар бўлими ходимлари етиб келган бўлишига қарамасдан Тўлқинов ўзиники бўлмаган 12 гектар ер майдонидан ўрилган ҳар бирининг нархи 22.000 сўмдан бўлган жами нархи 41.800.000 сўмлик 1.900 та пресс бедаларни талон-торож қилиб, дастлабки тергов жараёнида шахсини аниқлашни имкони бўлмаган фуқароларга сотиб юборган.

  Жиноят ишлари бўйича Сайхунобод туман судининг очиқ суд мажлисида кўриб чиқилган ушбу жиноий ишга оид суд тиббиёт экспертизасининг хулосасига кўра, ер эгаси бош мия ёпиқ жароҳати, бош мия чайқалиши, чап қулоқ сурпаси ва ўнг энса соҳаси гематомаси ва эзилган жароҳатлар, бош париэтал минтақасидаги гематома ва қонталашлари, кўкрак қафаси ва ўнг елка соҳасидаги қонталаш ва гематомалар, чап елка олди соҳаси, билак, тирсак ва бел соҳасидаги ҳамда чап товон, думғаза соҳасидаги шилинма, гематома ва қонталаш каби жароҳатлар соғлиқни қисқа муддатга ёмонлашувига сабаб бўлган енгил шикаст эканлиги аниқланган.

  Буниси ҳам етмагандек, «қароқчилар» сардори Тўлқинов суд мажлисида, айбига иқрорлик билдирмасдан, ушбу фермер хўжалигини раиси уни акаси эканлигини, ушбу беда дала майдонида бедани пресслаш ишлари бўлаётганлигини, лекин ўша дала майдонида ким ишлаётганлигини билмаганлигини, у ерда бир ўзи бўлганлигини, шу вақти унга нотаниш бўлган бир одам “сен Одилмисан!” деб қўлидаги пичоғи билан ташланиб қолганлигини, уни пичоқ билан ўлдириб қўйиши мумкин бўлганлигини ва ўзини ҳимоя қилиш мақсадида ер эгасини боғлаб қўйганлигини  билдириб, адолатли қарор қабул қилишни билдириб кўрсатув берди.

  Лекин дастлабки терговда тўпланган ва суд муҳокамасида текширилган далиллар, гувоҳларнинг кўрсатувлари билан  мазкур жиноят ўз исботини топди.

  Натижада замонавий «қароқчилар»нинг сардори  Тўлқинов Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 164-моддаси 2-қисми “а”, “б”, “в” бандларида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли топилиб, унга беш йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Унинг ўғиллари Баҳтиёр ва Дилшод ҳам Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг  164-моддаси 2-қисми “а”, “б”, “в” бандларида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли топилиб, уларга тўрт йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланди. Шу зайлда суднинг ҳукми билан замонавий «қароқчилар»нинг ҳикояси ўз якунига етадиган бўлди.

Сайдулла Раззоқов

Жиноят ишлари бўйича Сайхунобод туман судининг раиси