СЫРДАРЬИНСКИЙ ОБЛАСТНОЙ СУД
СЫРДАРЬИНСКИЙ ОБЛАСТНОЙ СУД
Жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг навбатдаги очиқ суд мажлисида, 16-мактабнинг 9-синф ўқувчиси томонидан содир этилган жиноят иши кўриб чиқилди.
ЖИБ Гулистон шаҳар судининг судьяси Музаффар Омоновнинг маълум қилишича, мактаб ўқувчиси ўзганинг уйига ғайриқонуний равишда ясалган калит нусхаси билан кириб, ушбу уйдан 8 минг АҚШ доллари миқдоридаги пулларни олиб — воқеа жойидан яширинган. Унга нисбатан суд ҳукми эълон қилинган.
Бугун Сирдарё вилояти суди раисининг ўринбосари, жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Қурбонов Бобошер Хидировичнинг таваллуд топган куни.
Вилоят суди жамоаси номидан Бобошер Хидировичга оилавий бахт, ҳотиржамлик ва саломатлик, узоқ умр тилаб қоламиз.
Суд тизимидаги узоқ йиллик фаъолиятингиз давомида эришган ютуқларингиз бардавом бўлиб, ҳамиша шогирдларингиз эътирофига сазовор бўлишингизга тилакдошмиз.
Ҳаётингиз мобайнида ютуқлар, эхтиром ва эзгу ниятлар ҳамрохингиз бўлсин. Ҳамкасблар ва оила аъзоларингиз бахтига ҳамиша соғ бўлинг.
Ҳурмат билан,
Сирдарё вилояти судининг жамоаси
Мамлакатимизда барча соҳалар қатори солиқ қонунчилигини ислоҳ қилиш, бу борада жисмоний ва юридик шахсларнинг солиқ мажбуриятларини енгиллаштириш, имтиёзлар бериш борасида ҳам қатор ишлар амалга оширилмоқда.
Мазкур ишларнинг самараси ўлароқ, Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 30 декабрдаги ЎРҚ-599-сон Қонуни билан 2007 йил 25 декабрда тасдиқланган Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодексига ўзгартиш ва қўшимчалар киритилиб, унинг янги таҳрири тасдиқланди.
Ўзбекистон Республикасининг 2013 йил 26 декабрдаги ЎРҚ-360-сон Қонуни билан Ўзбекистон Республикасининг Бюджет кодекси тасдиқланди.
Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2021 йил 7 январдаги 1-сонли қарори билан “Солиқ текширувларини ташкил этиш ва ўтказиш тартиби тўғрисида” ги Низом тасдиқланди.
Ўзбекистон Республикаси Молия вазирининг 2021 йил 2 ноябрдаги манфаатдор вазирлик, агентлик, уюшма ва бошқа ташкилотлар билан келишилган 68-сонли буйруғи билан “Давлат мақсадли жамғармаларининг харажатлар сметаси ҳамда молиявий ҳисоботларини тузиш, тасдиқлаш ва тақдим этиш тартиби тўғрисида” ги Низом тасдиқланди ва ҳоказо.
Таъкидлаш жоизки, ҳар қандай тадбиркорлик фаолиятининг моддий-техника базаси, асосий воситалар, бинолар, иншоотлар, машина ва ускуналар, хизмат муддати бир йилдан кўп бўлган бошқа воситалари мулк ҳисобланади.
Барчамизга маълум бўлган хусусият, субъектларнинг асосий воситалари фойдаланиш жараёнида аста-секин эскириб боради. Бу эскиришнинг иқтисодий моҳияти шундан иборатки, асосий воситалар ўз қийматини ишлаб чиқарилаётган маҳсулотнинг таннархига ўтказиб, истеъмол қийматини аста-секин йўқотиб боради.
Ўзбекистон Республикаси Солиқ кодексининг 306-моддасига мувофиқ солиқ тўловчи амортизация қилинадиган активлар сифатида ҳисобга оладиган асосий воситалар ва номоддий активлар амортизация қилинадиган активлар деб эътироф этилади.
Ўзбекистон Республикасида бирлик учун белгиланган, қиймати базавий ҳисоблаш миқдорининг эллик баравари миқдоридан юқори бўлган, солиқ тўловчида мулк ҳуқуқи асосида турган ва солиқ тўловчи томонидан товарларни ишлаб чиқаришда (хизматлар кўрсатишда) ёки маъмурий-бошқарув эҳтиёжлари учун давомийлиги ўн икки ойдан ортиқ вақт мобайнида фойдаланиладиган мол-мулк солиқ солиш мақсадларида асосий восита деб эътироф этилади.
Солиқ тўловчи солиқ даври учун солиқ солиш мақсадларидаги ҳисоб сиёсатида мол-мулк қийматини асосий воситалар таркибида ҳисобга олиш учун мол-мулкнинг энг кам чегарасини белгилашга ҳақли.
Солиқ қонунчилигига кўра, қуйидаги активлар амортизация қилинмайди:
1) ер ва табиатдан фойдаланишга доир бошқа объектлар (сув, ер ости бойликлари ва бошқа табиий ресурслар);
2) маҳсулдор чорва моллари;
3) ахборот-кутубхона фонди;
4) музей ашёлари;
5) моддий маданий мерос объектлари;
6) умумий фойдаланишдаги автомобиль йўллари, йўлкалар, сайилгоҳлар, хиёбонлар, маҳаллий давлат ҳокимияти органлари тасарруфида бўлган ободонлаштириш иншоотлари;
7) қиймати солиқ солиш мақсадида ушбу солиқ тўловчида илгари тўлиқ харажатлар жумласига киритилган амортизация қилинадиган актив;
8) солиқ тўловчи томонидан амортизация қилинадиган активлар таркибига ўтказилмаган капитал қўйилмалар;
9) бюджет ташкилотларининг амортизация қилинадиган активлари, бундан тадбиркорлик фаолияти амалга оширилиши муносабати билан сотиб олинган ва бундай фаолиятни амалга ошириш учун фойдаланиладиган амортизация қилинадиган активлар мустасно;
10) мақсадли молиялаштиришнинг бюджет маблағлари ҳисобига сотиб олинган (яратилган) амортизация қилинадиган активлар.
Ижарага берувчининг розилиги билан ижарага ва бепул фойдаланишга берилган амортизация қилинадиган активга ижарага олувчи томонидан амалга оширилган ажратиб бўлмайдиган яхшилаш шаклидаги капитал қўйилмалар ҳам амортизация қилинадиган актив деб эътироф этилади.
Молиявий ижара шартномаси (лизинг шартномаси) бўйича олинган амортизация қилинадиган актив ижара (лизинг) объектини олувчида амортизация қилинадиган активлар таркибига киритилади.
Асосий воситаларнинг баланс қийматига нисбатан бир йиллик фоизлар ҳисобида белгиланади ва давлат томонидан ягона тартибда тасдиқланади. Ўрнатилган меъёрлар барча субъектлар учун ягона ва мажбурий бўлиб ҳисобланади.
Амортизация қилинадиган барча активлар бўйича амортизацияни ҳисоблаш амортизациянинг қуйидаги энг юқори нормалари қўлланилган ҳолда тўғри чизиқли усул орқали фоизларда амалга оширилади:
Биринчи гуруҳ тоифасига кирувчи биноларга беш фоиз, иншоотларга эса ўн фоиз;
иккинчи гуруҳ тоифасига кирувчи қувурлар, электр узатиш ва коммуникациялар линияларига ўн беш фоиз;
учинчи гуруҳ тоифасига кирувчи транспорт ускуналаридан ташқари машиналар ва ускуналарга йигирма фоиз;
тўртинчи гуруҳ тоифасига кирувчи транспорт ускуналарига:
шу жумладан, ҳаво ва космик учиш аппаратлари ва улар билан боғлиқ ускуналар, кемалар ва қайиқлар, локомотивлар ва ҳаракатдаги таркиб (темир йўл таркиби) га ўн фоиз;
автотранспорт воситалари, автомобиль кузовлари (корпуслари), тиркамалар ва ярим тиркамалар, бошқа транспорт ускуналари учун йигирма фоиз;
бешинчи гуруҳ тоифасига кирувчи компьютерлар ва периферия ускуналарига қирқ фоиз;
олтинчи гуруҳда эса юқорида санаб ўтилган бешта гуруҳ тоифасига киритилмаган амортизация қилинадиган активларга ўн беш амартизация харажатлари қўлланилади.
Солиқ солиш мақсади учун амортизация суммаси солиқ тўловчилар томонидан ҳар ойда аниқланади. Амортизация ҳар бир амортизация қилинадиган актив бўйича алоҳида ҳисобланади ҳамда унинг бошланғич қийматининг ва ушбу объект учун белгиланган амортизация нормасининг кўпайтмаси сифатида аниқланади.
Амортизацияни ҳисоблаш амортизация қилинадиган активнинг қиймати тўлиқ ҳисобдан чиқарилган санадан эътиборан ёки бундай актив солиқ тўловчининг амортизация қилинадиган активлари таркибидан ҳар қандай асосларга кўра чиқарилганда тугатилади.
Амортизацияни ҳисоблаш тартиби Ўзбекистон Республикаси Бухгалтерия Ҳисобининг Миллий Стандарти (5-СОНЛИ БҲМС), асосий воситаларни тасдиқлаш тўғрисидаги миллий стандарти ҳамда Ўзбекистон Республикасининг Солиқ кодекси орқали тартибга солинади.
Амалдаги қонунчиликка кўра, асосий воисталарга амортизация ҳисоблаш қуйидаги усулларда бажарилади:
Юқоридаги амортизация ҳисоблаш усуллари корхона томонидан бирор усулни танлаган ҳолда йилда бир марта ҳисоб сиёсатида кўрсатилиб ҳисобланади.
Хўжалик юритувчи субъект хоҳлаган усулда амортизация ҳисоблаши мумкин, бироқ, солиқларни ҳисоблаб чиқаришда фақат амортизацияни тўғри чизиқли усулда ҳисоблашни амалга оширади. Сабаби, фойда солиғи ҳисоботи базасини аниқлашда муҳим ҳисобланади.
Хулоса ўрнида айтиш лозимки, солиқ тўловчи тадбиркорлик субъектларининг бухгалтерия ва солиқ ҳисобини юритувчи масъул шахслари ҳисоботларни тузишда билимлилик, зийраклик билан мулкларнинг амортизация харажатларини тўғри ва аниқ ҳисоблашлари зарур.
Мазкур ҳисоб ишларининг бажарилмаслиги ёки ноаниқ бажарилиши тадбиркорлик субъектларидаги амортизация харажатларнинг кўрсатилмасдан қолишига, ўз навбатида ушбу ҳолат фаолият натижалари бўйича олинган фойда (даромад) миқдорининг асоссиз орттириб кўрсатилишига олиб келади.
Суд амалиёти кузатувлари шуни кўрсатадики, мулкнинг амортизация харажатлари солиқ ҳисоботларида қайд этилмаслиги тадбиркорлик субъектининг фойда солиғи реал ҳолатга нисбатан кўпроқ ҳисобланишига олиб келса, аксинча ҳолатда, яъни амортизация харажатлариниг орттириб кўрсатилиши ҳолатлари эса амалдаги қонунчиликка асосан жавобгарликка тартишга ҳамда тадбиркорлик субъектига нисбатан молиявий санкциялар қўлланилишига сабаб бўлади.
Зеро, солиқ қонунчилигига мувофиқ, жамиятнинг иқтисодий таянчи бўлган солиқларни ва йиғимлари тўғри ҳисоблаб чиқариш ҳамда ўз вақтида тўлаш солиқ тўловчиларнинг мажбуриятидир.
Мирзоҳид Хайдаров
Сирдарё вилояти маъмурий судининг судьяси
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисидаги” ПФ-60-сонли Фармонида “Аёллар дафтари”ни юритиш орқали хотин-қизлар муаммоларини ҳал этиш тизимини янада такомиллаштириш белгиланган.
Шунингдек, “Хотин-қизлар муаммоларини тизимли равишда ҳал этиш, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича” Республика комиссияси кенгайтирилган йиғилишининг 2022 йил 4 апрелдаги 1-сонли Баёнига асосан Ўзбекистон Республикаси Олий судига “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш ишларини мазкур қарорда белгиланган тартибда амалга ошириш вазифаси юклатилган.
Янгиер шаҳрида “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш, аёллар дафтаридан чиқарилишини таъминлаш мақсадида Сирдарё вилояти судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва фуқаролик ишлари бўйича Гулистон туманлараро суди томонидан суҳбат ўтказилди.
Ўтказилган мулоқотда “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизлар иштирок этиб, улар томонидан ногиронлиги сабабли моддий ёрдам(субсидия) олиш, уй-жой билан таъминлаш, уй-жойни расмийлаштириш, турмуш ўртоғини қамоқдан чиқариш, коммунал тўловлар, иш билан таъминлаш, уй-жойни таъмирлаш учун банк кредити олиш масалалари юзасидан ҳуқуқий маслаҳатлар берилди ва бевосита ушбу йиғилишда иштирок этган олти нафар хотин-қизларнинг мурожаатлари ижобий ҳал этилиб “Аёллар дафтари”дан чиқарилиши таъминланди.
Бехзод Махмудов
Сирдарё вилоят судининг судьяси
Хуршид Миршаев
фуқаролик ишлари бўйича Гулистон
туманлараро судининг судьяси
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги “2022-2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегияси тўғрисидаги” ПФ-60-сонли Фармонида “Аёллар дафтари”ни юритиш орқали хотин-қизлар муаммоларини ҳал этиш тизимини янада такомиллаштириш белгиланган.
Шунингдек, “Хотин-қизлар муаммоларини тизимли равишда ҳал этиш, уларни ижтимоий қўллаб-қувватлаш бўйича” Республика комиссияси кенгайтирилган йиғилишининг 2022 йил 4 апрелдаги 1-сонли Баёнига асосан Ўзбекистон Республикаси Олий судига “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш ишларини мазкур қарорда белгиланган тартибда амалга ошириш вазифаси юклатилган.
Янгиер шаҳрида “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ва маслаҳатлар бериш, ҳуқуқий маданиятини ошириш ҳамда уларни тазйиқ ва зўравонликдан ҳимоя қилиш, аёллар дафтаридан чиқарилишини таъминлаш мақсадида Сирдарё вилояти судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва фуқаролик ишлари бўйича Гулистон туманлараро суди томонидан суҳбат ўтказилди.
Ўтказилган мулоқотда “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизлар иштирок этиб, улар томонидан ногиронлиги сабабли моддий ёрдам(субсидия) олиш, уй-жой билан таъминлаш, уй-жойни расмийлаштириш, турмуш ўртоғини қамоқдан чиқариш, коммунал тўловлар, иш билан таъминлаш, уй-жойни таъмирлаш учун банк кредити олиш масалалари юзасидан ҳуқуқий маслаҳатлар берилди ва бевосита ушбу йиғилишда иштирок этган олти нафар хотин-қизларнинг мурожаатлари ижобий ҳал этилиб “Аёллар дафтари”дан чиқарилиши таъминланди.
Бехзод Махмудов
Сирдарё вилоят судининг судьяси
Хуршид Миршаев
фуқаролик ишлари бўйича Гулистон
туманлараро судининг судьяси
Савол: Болалар менда, аёлимдан алимент ундирсам бўладими?
Жавоб: Қонунчиликда алимент фақат эрдан ёки отадан ундирилади деб кўрсатилмаган.
Оила кодексининг 96-моддасига асосан ота-она вояга етмаган болаларига таъминот бериши шарт бўлиб, таъминот бериш мажбуриятини ихтиёрий равишда бажармаган ота ёки онадан суднинг қарори асосида алимент ундирилиши мумкин.
Бундан ташқари, вояга етмаган болаларига алимент тўлаш ва уларга таъминот беришда ота ва онанинг мажбурияти тенг ҳисобланади.
Шу боис, агар вояга етмаган болалар Сизнинг қарамоғингизда бўлса ва болаларнинг онаси уларга таъминот беришдан бош тортса, унга нисбатан алимент ундириш ҳақида судга ариза ёки даъво ариза билан мурожаат қилиш ҳуқуқингиз мавжуд.
Оила кодексининг 99-моддасига кўра, агар вояга етмаган болаларига таъминот бериш ҳақида ота-она ўртасида келишув бўлмаса, уларнинг таъминоти учун алимент суд томонидан ота-онанинг ҳар ойдаги иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадининг бир бола учун — тўртдан бир қисми; икки бола учун — учдан бир қисми; уч ва ундан ортиқ бола учун — ярмиси миқдорида ундирилади. Ҳар бир бола учун ундириладиган алимент миқдори қонунчилик билан белгиланган меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдорининг 26,5 фоизидан кам бўлмаслиги керак.
Айни пайтда меҳнатга ҳақ тўлаш энг кам миқдори 920.000 сўмни, унинг 26,5 фоизи эса 243.800 сўмни ташкил қилади.
Алимент миқдори алимент тўловчи шахснинг иш ҳақи ва (ёки) бошқа даромадидан ҳисобланади, лекин айни пайтда ҳар бир болага ундириладиган алимент миқдори 243.800 сўмдан кам бўлиши мумкин эмас.
Агар шахс суднинг ҳал қилув қарори асосида белгиланган алимент пулини икки ойдан ортиқ муддат давомида тўламаса, суд томонидан унга нисбатан Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодексининг 474-моддасига асосан ўн беш сутка муддатга маъмурий қамоқ ёки базавий ҳисоблаш миқдорининг йигирма баравари миқдорида жарима жазоси тайинланиши мумкин.
Агар шахс маъмурий жавобгарликка тортилганидан кейин ҳам икки ойдан ортиқ муддат давомида алимент тўламаса, суд томонидан унга нисбатан Жиноят кодексининг 122-моддасига асосан 2 йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёки бир йилгача озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланиши мумкин.
Алимент тўламаган шахснинг жавобгарликка тортилганлиги ҳолати уни алимент тўлаш мажбуриятидан озод қилмайди.
Саволга Сирдарё вилоят судининг судьяси Сарагул Намазбаева жавоб берди.
Биз бадиий фильмлардагина қароқчилар иштирокидаги воқеъликларни томоша қилганмиз. Ёки детектив асарлар орқали қароқчиларнинг қилмишлари ҳақидаги сюжетларни ўқиганмиз. Лекин сўз юритмоқчи бўлганимиз воқъеликдаги «қароқчилар» кино ёки ҳикояда эмас балки Сирдарё туманида истиқомат қилади. Энг қизиғи замонавий «қароқчилар» куппа-кундузи далада талончилик қилган ва гуруҳлари ота-болалардан иборат бўлган. Яъни Тўлқинов фарзандлари Баҳтиёр ва Дилшод билан бир гуруҳ шахслар бўлишиб, тунгги соат 23:00 ларда Сирдарё тумани, “Хикматли” маҳалласи, Соҳил қишлоғида жойлашган фермер хўжалигидаги ўрилган беда прессларни талон-торож қилиш мақсадида, фермер хўжалиги дала майдонига беда прессловчи қишлоқ хўжалиги техникасини олиб киришиб, шу даланинг эгасига тегишли бўлган бедаларни пресслаш ва даладан олиб чиқиб кетиш ишларини ташкиллаштиришган.
Даласидаги рухсатсиз ўрим-йиғимни кўриб қолган фермернинг ўғли ота-болаларни тўхтатмоқчи бўлади. Шунда Тўлқинов ўзининг фарзандлари билан бирга унга ҳужум қилиб, қўлларида бўлган бедани йиғиштириш учун олиб келинган паншахадан қурол сифатида фойдаланиб, беда эгасининг дуч келган жойларига уриб, тан жароҳат етказишган. Оқибатда калтакланган шахс хушидан кетади. Паншаха дастаси синиб кетган бўлишига қарамасдан қароқчилар дўппослашда давом этган ва ер эгасини беда пресслаш учун олиб келинган ип билан қўл ва оёқларини боғлаб, бедани очиқдан-очиқ талон-торож қилишни давом эттиришган.
Ҳодиса содир бўлган жойга зудлик билан ички ишлар бўлими ходимлари етиб келган бўлишига қарамасдан Тўлқинов ўзиники бўлмаган 12 гектар ер майдонидан ўрилган ҳар бирининг нархи 22.000 сўмдан бўлган жами нархи 41.800.000 сўмлик 1.900 та пресс бедаларни талон-торож қилиб, дастлабки тергов жараёнида шахсини аниқлашни имкони бўлмаган фуқароларга сотиб юборган.
Жиноят ишлари бўйича Сайхунобод туман судининг очиқ суд мажлисида кўриб чиқилган ушбу жиноий ишга оид суд тиббиёт экспертизасининг хулосасига кўра, ер эгаси бош мия ёпиқ жароҳати, бош мия чайқалиши, чап қулоқ сурпаси ва ўнг энса соҳаси гематомаси ва эзилган жароҳатлар, бош париэтал минтақасидаги гематома ва қонталашлари, кўкрак қафаси ва ўнг елка соҳасидаги қонталаш ва гематомалар, чап елка олди соҳаси, билак, тирсак ва бел соҳасидаги ҳамда чап товон, думғаза соҳасидаги шилинма, гематома ва қонталаш каби жароҳатлар соғлиқни қисқа муддатга ёмонлашувига сабаб бўлган енгил шикаст эканлиги аниқланган.
Буниси ҳам етмагандек, «қароқчилар» сардори Тўлқинов суд мажлисида, айбига иқрорлик билдирмасдан, ушбу фермер хўжалигини раиси уни акаси эканлигини, ушбу беда дала майдонида бедани пресслаш ишлари бўлаётганлигини, лекин ўша дала майдонида ким ишлаётганлигини билмаганлигини, у ерда бир ўзи бўлганлигини, шу вақти унга нотаниш бўлган бир одам “сен Одилмисан!” деб қўлидаги пичоғи билан ташланиб қолганлигини, уни пичоқ билан ўлдириб қўйиши мумкин бўлганлигини ва ўзини ҳимоя қилиш мақсадида ер эгасини боғлаб қўйганлигини билдириб, адолатли қарор қабул қилишни билдириб кўрсатув берди.
Лекин дастлабки терговда тўпланган ва суд муҳокамасида текширилган далиллар, гувоҳларнинг кўрсатувлари билан мазкур жиноят ўз исботини топди.
Натижада замонавий «қароқчилар»нинг сардори Тўлқинов Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 164-моддаси 2-қисми “а”, “б”, “в” бандларида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли топилиб, унга беш йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди. Унинг ўғиллари Баҳтиёр ва Дилшод ҳам Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 164-моддаси 2-қисми “а”, “б”, “в” бандларида назарда тутилган жиноятни содир қилганликда айбли топилиб, уларга тўрт йил муддатга озодликни чеклаш жазоси тайинланди. Шу зайлда суднинг ҳукми билан замонавий «қароқчилар»нинг ҳикояси ўз якунига етадиган бўлди.
Сайдулла Раззоқов
Жиноят ишлари бўйича Сайхунобод туман судининг раиси
Сирдарё туманида «Яраштириш комиссияси» томонидан ажралиш ёқасига келиб қолган оилалар иштирокида «Оила муқаддас даргоҳ — уни асраб авайлаш ҳар биримизнинг бурчимиздир» мавзусида тадбир ташкил этилди.
Ажралишлар сабаби чуқур ўрганилганда, фарзандсизлик, ота-оналар аралашуви, ўзаро келишмовчилик, хиёнат каби омиллар сабаб бўлаётганлиги аниқланди.
Тадбирда ажралиш ёқасида бўлган 7 та оила вакиллари билан индивидуал тарзда суҳбат ўтказилиб, якунда 1 та оилага ажралиш учун ҳулоса берилди. 6 та оила вакилларини ярашиб олишлари учун қўшимча муҳлат берилди.
Жўрабек Худойназаров
фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманлараро судининг раиси
Гиёҳвандлик воситалари ёки психотроп моддалар билан қонунга хилоф равишда муомала қилиш инсон соғлиги ва хавфсизлигига жиддий таҳдид солади, республикадаги криминоген вазиятга, жамиятнинг иқтисодий ва маданий негизига салбий таъсир кўрсатади, кўпинча у уюшган жиноятчилик билан узвий боғлиқ бўлади. Айниқса, бу жиноятларнинг вояга етмаганлар орасида тарқалганлиги катта хавф туғдиради. Судлар айбдор шахсларга нисбатан жиноий жазо чораларини қўллаш ва тайинлашда қонун талабларига риоя этиб, бу содир этилган қилмишларнинг жамият учун хавфлилик даражасига етарли баҳо бериб келмоқдалар. Жумладан, 2021 йил 23 ноябрь куни ҳуқуқ тартибот органлари ходимлари томонидан ўтказилган “Назорат остида олиш” тезкор тадбири давомида, фуқаро Р.З “героин” гиёҳванд воситасини ўтказиш мақсадида, тадбирга харидор сифатида жалб этилган “А” исмли шахсга “героин” гиёҳвандлик воситасини сотишга келишиб, шу куни соат 14-30 ларда тадбирга харидор сифатида жалб қилинган “А” исмли шахс билан Янгиер шаҳар, Т.Малик МФЙ ҳудудида учрашиб, “А” исмли шахсдан махсус кукун билан ишлов берилган 900.000 сўм пулларни олиб, соат 16-20 ларда “А” исмли шахс билан учрашиб, унга 2 дона рангсиз целлофан бўлакларига жойланган “героин” гиёҳвандлик воситасини бериб, қолган 100.000 сўм пулларни олган вақтда ИИБ ЖҚБ ходимлари томонидан ушланган ва холислар иштирокида шахсий тинтув қилинган вақтда, унинг ёнидан тадбир учун ажратилган махсус кукун билан ишлов берилган 2 дона 50.000 сўмлик купюрадаги жами 100.000 сўм пуллар хамда “А” исмли шахсдан 2 дона рангсиз целлофан бўлакларига ўралган, сарғиш рангли, ўзидан ўткир ҳид тарқатувчи, оғирлиги тахминан 3-4 грамм бўлган “героин” гиёҳвандлик воситасига ўхшаш воситалар ашёвий далил сифатида олинган. Фуқаро Р.З кўп микдордаги гиёҳвандлик воситаларини ўтказиш мақсадида ўзининг жиноий шериклари З.К, А.З ва терговда шахсини аниқлашни имкони бўлмаган “Ж” исмли шахс билан бир гуруҳга бирлашиб, олдиндан жиноий тил бириктириб, “Ж” исмли шахс томонидан олиб келинган героин гиёҳванд воситасини сотиш жиноятини қасддан содир этган. Жиноят ишлари бўйича Янгиер шаҳар суднинг 2022 йил 14 март кунги айблов ҳукмига кўра судланувчи З.Р, З.А хамда К.Злар Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 273-моддаси 5-қисмида назарда тутилган жиноятни содир этганликда айбли деб топилиб, З.Р ва З.Ага Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 273-моддаси 5-қисми билан ўн йил муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси ҳамда К.Зга Ўзбекистон Республикаси ЖКнинг 59-моддасига асосан ўн йил бир ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган.
Жамшид Ҳайдаров
Жиноят ишлари буйича Янгиер шахар судининг раиси
Узоқ асрлар давомида Франция Республикасида умумий ҳуқуқ нормаларини қўллаш имконияти мавжуд бўлмаган, мамлакатнинг жанубий қисмларида рим ҳуқуқи амалда бўлган бўлса, шимолий қисмларида ҳуқуқни қўллашда фақат урф-одатларга асосланилган. Жанубий сарҳадларда амалда бўлган рим ҳуқуқининг манбаси Феодосия кодекси ҳисобланган бўлса, шимолий ҳудудлардаги урф одатларга асосланган ҳуқуқ нормалари дастлаб ёзилмаган ҳолда, оғзаки равишда авлоддан авлодга ўтиб келган. Бундан ташқари мамлакатда, рим-католик черковидан келиб чиққан диний қонунлар, қироллик фармойишлари, ҳамда француз парламентининг қарорлари ҳам ҳуқуқ манбаи сифатида амалда бўлган. Мамлакатда умумий ҳуқуқ нормаларининг амалда эмаслиги, ҳар бир вилоятнинг ўзининг фуқаролик ҳуқуқининг мавжудлиги аҳоли ўртасида кўплаб зиддиятларни келтириб чиқарган. Франция Республикасининг биринчи коньсули Наполеон Бонапарт ҳукумат тепасига келганидан сўнг, кенг қамровли маъмурий ҳуқуқий ислоҳотларни амалга оширди. Мамлакатда турли шароит ва инстанцияларда қабул қилинган фуқаролик ҳуқуқини белгиловчи ҳуқуқий ҳужжатларнинг ҳаддан зиёд кўплиги, шунингдек, мамлакат яхлитлигини сақлаш, жамият ва давлат бошқарувини ислоҳ қилиш каби ислоҳотларни амалга ошириш учун ягона қонунчиликни яратиш ва тадбиқ этиш лозим эди.
Оддий ва тушунарли ёзилган ҳамда аҳолининг ҳар бир вакили учун етиб бориши мумкин бўлган қонун ҳужжати янги давлат қурилишида ҳуқуқий тартибни ўрнатиш учун асос бўлишини билган ҳолда, Наполеон Бонапарт биринчи навбатда Франция Республикасининг Фуқаролик кодексини яратишни асосий мақсад сифатида танлаган, 1799 йил 10 ноябрдаги Наполеон консуллигини ташкил этиш ҳақидаги декретда ҳам янги ҳукуматнинг яқин келажакда амалга ошириши лозим бўлган вазифаларидан бир шундан иборат эканлиги кўрсатилган. Мазкур мақсадда Наполеон ташаббуси билан Республика консуллари томонидан 1800 йил 12 август куни Фуқаролик кодексининг лойиҳасини ишлаб чиқиш тўғрисида қарор қабул қилинади, ҳамда кодекс лойиҳасини ишлаб чиқишга масъул бўлган кодификация комиссияси тузилади. Кодификация комиссияси таркибига мамлакатда амалда бўлган барча ҳуқуқ нормалари бўйича юқори малакали юристлар танлаб олинади, эътиборли жиҳати, ушбу комиссия аъзоларининг 3 нафари Кассация судининг судьялари ҳисобланган. Фуқаролик кодексининг лойиҳаси комиссия томонидан 4 ой муддат ичида ишлаб чиқилади ва Наполеонга тақдим этилади, дастлабки лойиҳа умумий 2280 моддадан иборат 4 та алоҳида китоб шаклида бўлиб, жами 36 та алоҳида қонунларни ўз ичига олган. Фуқаролик кодексининг дастлабки лойиҳасини янада мукаммаллаштириш мақсадида лойиҳа юзасидан таклиф ва фикр-мулоҳазаларни олиш учун кодекс лойиҳаси Кассация судига ва Францияда ўша вақтда фаолият юритган жами 29 та апелляция судларига юборилган. Кодекс лойиҳаси бўйича таклиф ва фикр-мулоҳазаларини билдириш учун 3 ой муддат белгиланган ҳамда шу муддат ичида таклифларни адлия вазирлигига юбориш сўралган. Франция Республикаси Кассация суди раиси томонидан лойиҳани ўрганиш бўйича 5 нафар судьядан иборат комиссия ташкил қилади. Комиссия томонидан Фуқаролик кодекси лойиҳаси чуқур ўрганиб чиқилиб, 450 варақдан иборат таклиф ва фикр мулоҳазалар тайёрланади. Комиссия томонидан билдирилган таклифларнинг бири сифатида қуйидаги мисолни келтириш мумкин, хусусан лойиҳанинг биринчи китоби 4-моддасида урф – одатлар қонун ҳужжатларининг бир қисми сифатида хизмат қилиши лозимлиги белгиланган бўлиб, Кассация суди томонидан мазкур модда урф одатлар ҳар қандай ҳолатда ҳам қонун ҳужжатларининг амал қилмаслигига сабаб бўлиши мумкин эмаслиги ва улар ҳуқуқ нормаларига зид бўлмаслиги кераклиги ҳақидаги қоида билан алмаштириш таклиф қилинган. Фуқаролик кодекси лойиҳаси юзасидан Апелляция судлари томонидан ҳам таклиф ва фикр мулоҳазаларни ишлаб чиқиш учун ишчи комиссиялари тузилиб, лойиҳа юзасидан тегишли таклифлар тайёрланган. Жумладан, Париж апелляция суди Кодекс лойиҳасининг биринчи китобида қонунчилик ҳужжатларининг аниқ ва умумий изоҳи мавжуд эмаслигини кўрсатиб, лойиҳада қонун ва меъёрий ҳужжатларга аниқ тушунча бериш лозимлигини таклиф қилган. Судлар томонидан берилган таклифлар адлия вазирлигида жамланиб, кўриб чиқиш учун давлат кенгашига юборилган, шундан сўнг Фуқаролик кодекси лойиҳасининг муҳокамаси Наполеон бошчилигидаги давлат кенгашида давом этган.
Фуқаролик кодекси лойиҳасининг муҳокамаси бўйича давлат кенгашининг биринчи мажлиси 1801 йил 17 июлда бошланиб, сўнггиси 1804 йил 17 март куни якунланган, лойиҳа давлат кенгашининг жами 102 та мажлисида муҳокама этилган бўлиб, шундан 52 та мажлисда шахсан Наполеоннинг ўзи раислик қилган ҳамда кодексни қабул қилишда фаоллик кўрсатган. Фуқаролик кодекси босқичма босқич овоз бериш йўли билан 36 та алоҳида қонун ҳужжатларини қабул қилиш орқали қабул қилинган. Франция Республикасининг 1799 йил 25 декабрдаги Конституциясига мувофиқ, давлат кенгаши томонидан лойиҳа кўриб чиқиш учун 100 нафар депутатдан иборат Трибунатга тақдим этилган, Трибунат томонидан лойиҳа маъқулланиб, кўриб чиқиш учун 300 нафар депутатдан иборат Қонунчилик корпусига юборилган, ўз навбатида Қонунчилик корпуси томонидан лойиҳа тасдиқланган.
1804 йил 21 март санасида қабул қилинган бирлаштириш ҳақидаги қонун ҳужжатига мувофиқ, 36 та босқичма босқич қабул қилинган қонун ҳужжатлари ягона Кодексга бирлаштирилган ва “Французларнинг Фуқаролик кодекси” номи остида нашр этилган. Наполеон Бонапарт ташаббуси билан қабул қилинган “Французларнинг Фуқаролик кодекси” ёки “Наполеон кодекси” кейинчалик бир неча бор унга ўзгартириш ва қўшимчалар киритилган бўлсада, лекин кўплаб мамлакатларнинг “Фуқаролик кодекс”ларини қабул қилишлари учун андоза бўлиб хизмат қилган.
Акмал Раҳимов
Сирдарё вилояти суди раисининг ўринбосари