Агар ходимнинг меҳнат дафтарчасини ўз вақтида бермасангиз…
Ходимларнинг меҳнат ҳуқуқларини ҳимоя қилишни янада кучайтириш ва уларнинг меҳнат стажини ҳисоблаш механизмини такомиллаштириш, ижтимоий-меҳнат соҳасига замонавий ахборот-коммуникация технологияларини жорий этиш мақсадида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 19 октябрдаги “Ягона миллий меҳнат тизими” идоралараро дастурий-аппарат комплексини жорий қилиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4502-сон қарори қабул қилинган.
Қарор билан қуйидагилар белгиланган:
– Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ҳамда Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш вазирлигининг (ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Камбағалликни қисқартириш ва бандлик вазирлиги ҳамда Ўзбекистон Республикаси Рақамли технологиялар вазирлиги) 2020 йил 1 январдан «Ягона миллий меҳнат тизими» идоралараро дастурий-аппарат комплексини («ЯММТ» ИДАК) жорий қилиш;
– 2020 йил 1 январдан бошлаб янги меҳнат шартномаларини тузиш, амалдаги меҳнат шартномаларига ўзгартириш киритиш, шунингдек, уларни тугатиш ҳолатларини «ЯММТ» ИДАКда мажбурий рўйхатдан ўтказиш тартиби жорий этилиши, бунда 2020 йил 1 январга қадар тузилган амалдаги меҳнат шартномалари 2020 йил 1 сентябрдан кечиктирмасдан «ЯММТ» ИДАКда рўйхатдан ўтказилиши шарт. Меҳнат шартномаларини «ЯММТ» ИДАКда рўйхатдан ўтказиш белгиланган тартибда иш берувчи томонидан амалга оширилади;
– 2020 йил 1 январдан бошлаб, рўйхатдан ўтказиладиган меҳнат шартномаларидаги маълумотлар асосида «ЯММТ» ИДАКда автоматик тарзда шакллантириладиган ходимнинг меҳнат фаолияти тўғрисидаги маълумотларни ўз ичига олувчи электрон меҳнат дафтари жорий этилади;
– Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги «ЯММТ» ИДАКнинг балансда сақловчиси ҳисобланади;
– «ЯММТ» ИДАКдан фойдаланиш барча юридик ва жисмоний шахслар учун бепул ҳисобланади. «ЯММТ» ИДАКни ишлаб чиқиш, кузатиб бориш, таъминлаш ва такомиллаштириш Ўзбекистон Республикаси Бандлик ва меҳнат муносабатлари вазирлиги ҳузуридаги Бандликка кўмаклашиш давлат жамғармаси ҳисобидан амалга оширилади.
Меҳнат қонунчилигида ходимнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш усулларидан бири бу унинг фойдасига иш берувчидан мажбурий прогул вақти учун ҳақ ундиришдир.
Даъвогар А.А юқоридаги қайд этилган норматив ҳуқуқий ҳужжатга ҳамда Меҳнат кодексига асосан бузилган меҳнат ҳуқуқини тиклаш мақсадида судга даъво ариза билан мурожаат қилиб, унда меҳнат дафтарчаси ўз вақтида бермаганлиги учун жавобгар ХХдан 100.000.000 сўм моддий зарар (мажбурий прогул) ундиришни сўраган.
Биринчи инстанция судининг 2023 йил 10 январдаги ҳал қилув қарори билан даъво ариза қисман қаноатлантирилган.
Унга кўра, жавобгар ХХдан даъвогар А.Анинг фойдасига мажбурий прогул вақти учун 45.021.551 сўм ундирилиши белгиланган.
Аниқланишича, даъвогар А.А жавобгар ХХда бўлим бошлиғи лавозимида ишлаган.
Жавобгар ХХ бошлиғининг 2009 йил 20 декабрдаги буйруғига кўра, даъвогар А.А Ички тартиб қоидаларини қўпол равишда бузганлиги сабабли у билан тузилган меҳнат шартномаси бекор қилинган.
Жавобгар ХХ томонидан даъвогар А.Ага меҳнат дафтарчаси 2022 йил 11 июлда почта орқали юборилган.
Даъвогар А.А Ўзбекистон Республикаси Президентининг
2019 йил 31 октябрдаги ПҚ-4502-сонли қарорига асосан ягона миллий меҳнат тизимида фаол меҳнат шартномасига эга бўлмаган ҳамда жавобгар томонидан электрон меҳнат дафтарчасига унинг ишлаган даврлари бўйича ёзувлар киритилмаган.
Апелляция инстанцияси жавобгар томонидан даъвогарга меҳнат дафтарчаси 2022 йил 11 июлда юборилганлигини инобатга олиб, биринчи инстанция суди ҳал қилув қарорининг мажбурий прогул вақти учун иш ҳақи ундириш ҳақидаги қисмини ўзгартириб, жавобгардан даъвогар фойдасига меҳнат дафтарчасини ўз вақтида бермаганлик оқибатида келиб чиққан мажбурий прогул вақти учун 2010 йил 1 январдан 2022 йил 11 июлга қадар бўлган давр учун 56.126.062 сўм ундиришни лозим топган.
Хулоса ўрнида шуни таъкидлаш жоизки, ходимнинг меҳнат шартномасига асосан ишлаган даврида ҳамда меҳнат шартномаси бекор қилинганидан кейинги даврларда ҳуқуқлари меҳнат тўғрисидаги қонунчилик ва меҳнат ҳақидаги бошқа ҳуқуқий ҳужжатлар билан кафолатланган.
Анвар Жўрабоев
Сирдарё вилоят судининг
фуқаролик ишлари бўйича судьяси
Судьялар коррупцияга қарши курашса жамиятимизда одил судловга ҳурмат, Конституция ва қонунлар устуворлиги ҳамда адолатга ишонч шаклланади
Ўзбекистон Республикаси Судьялар Олий Кенгаши ташаббуси билан Сирдарё вилоят суди ҳамда вилоят маъмурий судининг судьялари ва уларнинг оила аъзолари иштирокида давлатимиз раҳбарининг 2020 йил 7 декабрдаги “Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупциянинг олдини олиш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6127-сонли Фармони ижросига бағишланган тадбир бўлиб ўтди.
Тадбирда асосий эътибор тизимда коррупциянинг барвақт олдини олишга қаратилди. Шунингдек, ваколатни имтиёз, деб билган айрим соҳа ходимларининг аянчли тақдири ҳақида рўй-рост, аниқ мисоллар асосида маълумот берилди. Бундан мақсад инсонннинг камоли ва заволи ўртасида масофа бир қадам экани ва ҳалоллик вакцинасининг илдизи маънавиятга бориб тақалишига урғу берилди.
Давра иштирокчиларига мавзуга оид “Пушаймон” қисқа метражли фильм намойиш этилди. Мазкур фильм Судьялар олий Кенгаши буюртмаси асосида суратга олинган бўлиб, коррупциянинг қанчалик аянчли иллат эканлигини ҳаётий мисоллар орқали ифодалай олгани билан ҳам таъсирли бўлди.
Шунингдек, давра суҳбатида «Янги Ўзбекистон-ҳуқуқий демократик давлат: инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий асослари, қонунчиликни янада ривожлантириш истиқболлари» мавзусида маърузалар қилиниб, ўзаро фикр алмашилди.
Якунда 2023 йилнинг 30 апрель куни бўлиб ўтадиган Референдумда вилоят судининг судьялари ўз оила аъзолари билан фаол иштирок этишига келишиб олинди.
Сирдарё вилоят судининг матбуот хизмати
Мамлакатимизда инсон қадрини суд орқали ҳимоя қилиш Конституциявий ислоҳотларнинг муҳим устувор йўналиши эканлигини кўрсатиб беради
Сирдарё вилоят судининг раиси Азамжон Худойбердиев Мирзаобод ва Сардоба туманларида аҳоли билан мулоқот қилди. Мирзаобод ва Сардоба туманларида ўтказилган тарғибот тадбирларида вилоят судининг раиси Азамжон Худойбердиев расмий маърузалардан воз кечган холда, суд-ҳуқуқ соҳасида одамларни ўйлантираётган масалаларга урғу қаратмоқда.
–Чунки, Ҳеч бир мурожаат бесабаб юзага келмайди, Қаердаки, адолатсизлик ёки масъулиятсизликка йўл қўйилса, масасалага ечим топиш зарурати мурожаатларга кўчади. Судлар эса мурожаатга ечим топиш асносида янгиланаётган Конституциядаги янги нормалардан кўзланган мақсадлар ҳақида амалий тушунчалар беришни мақсад қилган, дея мулоқотларни давом эттирди суд раиси.
Энг муҳими мамлакатимиз тарихида халқ имзолаётган ягона ҳужжат ҳисобоанган янги Конституциядаги ҳар бир ўзгаришга аҳоли бефарқ эмаслиги шу каби мулоқотларда аён бўлиб, тарғиботлар сабаб бугунданоқ ислоҳотларнинг амалдаги исботини ўз ҳаётида кўраётган фуқаролар бўладиган референдумда иштирок этиш исатигини билдираётганидир.
Мулоқотлардан мақсад ҳам шу аслида.
Сирдарё вилоят судининг матбуот хизмати
Нега кафиллик шартномаси ҳақиқий эмас деб топилди?
Сирдарёлик Даврон «Ипотека банк» АТИБ Сирдарё вилоят филиалига нисбатан кафиллик шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш тўғрисида Фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманлараро судига даъво аризаси билан мурожаат қилди. Чунки Даврон таниши Лазиза билан банк ўртасида тузилган кафиллик шартномасидаги имзоларни тан олмади. Яъни унинг имзолари сохталаштирилганлигини, мазкур ҳолат Гулистон шаҳар ИИБ ТБ катта терговчисининг қарори билан ўз исботини топганлиги, бу масалада экспертиза тайинланганлиги, натижада имзоси сохта эканлиги аниқланганлигини судга маълум қилди.
Буни қарангки, «Ипотека банк» АТИБ Сирдарё вилоят филиали вакили ва кафиллик шартномаси тузилган тарафлар суд мажлисига келмади. Судда қатнашмаслигига асос бўлувчи сабабларини ҳам маълум қилмади. Шу сабабли суд Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик процессуал кодексининг 220-моддасига асосан ишни мазкур шахсларнинг иштирокисиз кўришни лозим топди.
Суд ишда иштирок этган шахсларнинг тушунтиришларини тинглаб, фуқаролик иш ҳужжатларини таҳлил қилиб, далилларга хуқуқий баҳо бериб, қўйидаги хулосага келди. Яъни Даврон ва унинг таниши билан«Ипотека банк» АТИБ Сирдарё вилоят филиали ўртасида тузилган 2176-сонли кафиллик шартномаси қонун талабларига зид равишда битим тарафи бўлмаган шахс томонидан имзоланган.
Суд юқоридаги қонун талаблари ва аниқланган ҳолатлардан келиб чиқиб, қарор қабул қилди. Яъни Давроннинг даъво аризаси қаноатлантирилиб, 2176-сонли кафиллик шартномаси ҳақиқий эмас деб топилди. Шунингдек, имзони сохталаштирган Давроннинг танишидан 600.000 сўм давлат божи ва 21.000 сўм почта харажатлари ундириладиган бўлди.
Шундай қилиб, танишига ишониб, кафил бўламан, деб ваъда берган Давроннинг банк билан келиб чиққан низоси суд орқали хал бўлди.
Шароф Мўминов
Фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманлараро судининг судьяси
Статистика-баҳолашнинг муҳим омили
Статистик кўрсаткичлар – бу иқтисодий судларнинг, қолаверса, ҳар бир судья ва суд ходимининг иш фаолиятини баҳолашнинг муҳим омилидир.
Бу кўрсаткичларни мунтазам равишда таҳлил этиш ва умумлаштириш иқтисодий судлар фаолияти самарадорлигини оширишда, шунингдек унга юклатилган масъулиятли вазифаларни бажаришда муҳим аҳамият касб этади.
Ҳусусан, Сирдарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро иқтисодий судлар томонидан жорий йилнинг
саккиз ойи мобайнида жами 5130 та ишлар кўриб чиқилган. Кўриб чиқилган ишлар бўйича даъвогарлар фойдасига 352 млрд. 409 млн. 310 минг сўм ундириш бўйича суд қарорлари чиқарилган, шу жумладан иқтисодий судлар томонидан ишларни кўриб чиқишда дастлаб 1 млрд. 645 млн. сўм давлат божи ихтиёрий тўланган, суд қарорлари билан Республика бюджетига 16 млрд. 551 млн. 830 минг сўм давлат божи ундирилиши белгиланган. 2021 йилнинг шу даврида эса 3798 та иқтисодий ишлар кўриб чиқилган бўлиб, даъвогарлар фойдасига 302 млрд. 975 млн. 420 минг сўм қарз, шу жумладан иқтисодий судлар томонидан ишларни кўриб чиқишда дастлаб 1 млрд. 095 млн. сўм давлат божи ихтиёрий тўланган, суд қарорлари билан Республика бюджетига 10 млрд. 420 млн. 580 минг сўм давлат божи ундирилиши белгиланган. Ҳар бир судьянинг ўртача ойлик иш ҳажми 43 тани (2021 йилнинг шу даврида 42 та) ташкил этган.
Жорий йилнинг 8 ойи мобайнида 12 та иқтисодий ишлар буйича шартнома мажбуриятларини лозим даражада бажармаганлиги учун маъмурий жавобгарликка тортилган 14 нафар масъул мансабдор шахслардан ундирилиши лозим бўлган 4 млн 110 минг сўм жарима тўлиқ ундирилган, 27 та иш буйича моддий жавобгарликка тортилган 35 нафар масъул мансабдор шахслардан 41 млн 960 минг сўм етказилган моддий зарардан 27 млн 440 минг сўми хўжалик юритувчи субъектлар мансабдор шахсларидан ундириб олиниши таъминланди. Хўжалик ишларини ҳал этиш жараёнида аникланган қонунбузишликлар ва камчиликларни бартараф этиш ва уларнинг олдини олиш юзасидан 17 та хусусий ажрим, 100 та тақдимномалар қабул қилиниб тегишли идораларга юборилган ва улар томонидан кўриб чиқилиб тегишли чоралар кўрилган.
Жорий йилнинг саккиз ойида вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро иқтисодий судлари томонидан кўриб чиқилиб тамомланган жами 5130 та иқтисодий ишлардан 3581 таси ёки 69,8 фоизи сайёр суд мажлисларида кўрилган.
Оммавий ахборот воситалари орқали жами 612 та чиқишлар қилинган ва мақолалар чоп этилган. Шундан телевидения дастурларида 35 та, радиоэфир орқали узатилган эшиттиришларда 53 та, газеталарда 42 та, журналларда 15 та ва веб-сайтларда 122 тани ташкил этган.
Вилоят ҳудудидаги қишлоқ фуқоролар йиғинларида, ўқув муассасаларда, корхона ва ташкилотларда жами 345 та маъруза ва давра суҳбатлари ҳамда семинарлар ўтказилган.
Ўзбекистон Республикаси Олий судига қонун ва қонуности ҳуқуқий ҳужжатлар, Олий суд Пленум қарорларига 79 та таклиф ва мулоҳазалар юборилган.
Сирдарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро иқтисодий судларда айникса тадбиркорликни қўллаб-қувватлаш, тадбиркорлар, дехқон-фермерлар, кичик ва ўрта бизнес вакилларининг қонуний манфаатларини ҳимоя қилишга алоҳида эътибор қаратилмокда.
Хусусан, жорий йилнинг саккиз ойи мобайнида тадбиркорлар, кичик ва ўрта бизнес вакиллари, деҳқон фермерларнинг манфаатида жами 522 та ишлар кўриб чиқилиб ҳал этилган бўлиб, ҳал этилган ишлар бўйича 59 млрд. 219 млн. 580 минг сўм ундириш ҳақида суд ҳужжатлари қабул қилинган.
Даъвогар манфаатида хусусий тадбиркорлик субъектлари иштирокида кўрилган иқтисодий ишлар таҳлилига кўра кўрилган ишларнинг аксарияти маҳсулот етказиб бериш, контрактация шартномалари ва ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномалари юзасидан келиб чиққан низоларни ташкил этган.
Судлар фаолиятига илғор ахборот технология дастурлари, замонавий аудио видео қайд этиш, масофадан туриб судда иштирок этиш имкониятини берувчи технологиялар жорий этилган бўлиб, ҳозирда бошқа вилоятларда жойлашган тадбиркорлик субъектлари ўртасидаги низолар бўйича суд мажлислари бевосита видеоконференцалоқа режимида ўтказилиб келинмоқда.
Жорий йилнинг мазкур даврида жами 77 та иқтисодий ишлар бўйича суд мажлислари видеоконференция алоқа режимида кўриб чиқилган бўлиб, бу билан хўжалик юритувчи субъектларининг 22 971 360 сўм миқдордаги маблағлари тежалишига сабаб бўлинган.
Шунингдек, чет-эл инвестори ҳисобланган хорижий корхоналар иштирокида 82 та иқтисодий иш кўриб тамомланган, ўтган йилга нисбатан тамомланган ишлар 67 тага ёки 81,7 фоизга кўпайган. Бундан ташқари, ҳисобот даврида чет-эл инвестициялари иштирокидаги корхоналар (қўшма корхона) иштирокида 62 та иқтисодий иш кўриб тамомланган.
Улуғбек Шерқўзиев
Сирдарё вилоят судининг
мутахассиси