Судлар фақатгина жиноятга жазо тайинловчи орган эмас
Сирдарё вилоят судларининг жорий йил биринчи ярмидаги фаолияти сарҳисобига бағишланган матбуот анжумани ўтказилди.
Унда вилоят суди раиси А.Худойбердиев сўнгги йилларда суд тизимидаги ислоҳотлар ҳақида гапириб, бугун судларга фақатгина жиноятга жазо тайинловчи орган сифатида қаралмаслигини балки, бугунги суд тизими жиноятларнинг келиб чиқиш сабаблари, оқибатлари билан ҳам курашаётгани, профилактика борасида қатор чора-тадбирларни амалга ошираётганини таъкидлади.
Маълум қилинишича, Сирдарё вилоят маъмурий судларининг 2022 йил январь-июнь ойларидаги фаолияти давомида Гулистон туманлараро маъмурий суди томонидан биринчи инстанцияда жами 461 та оммавий низо ва материаллар кўриб тамомланган. Жорий йил биринчи ярмида 2021 йилнинг ушбу даврига нисбатан оммавий низоларнинг кўрилиши 105 фоизга ошган. Иш тоифалари таҳлили шуни кўрсатдики, 285 та оммавий низодан, аксарият қисми, яъни 216 таси маъмурий орган, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органининг қарорини ҳақиқий эмас, деб топиш, 46 таси маъмурий орган, фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органини мансабдор шахсларининг ҳаракати (ҳаракатсизлиги)ни қонунга хилоф, деб топиш ҳақидаги ишларга тўғри келган. Маъмурий судлар томонидан ўтган давр давомида 137 та, яъни 2021 йилнинг биринчи ярмида қаноатлантирилган 43 та маъмурий ишга нисбатан 94 тага кўп бўлган иш қаноатлантирилган, ярим йилда ўтган йилнинг биринчи ярмига нисбатан 3,2 баробарга кўп фуқаро ва тадбиркорларнинг бузилган ҳуқуқлари тикланган.
Сирдарё вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати, жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судлари томонидан 6 ойда жами 1 032 нафар шахсга нисбатан 784 та жиноят иши мазмунан кўриб чиқилган. Кўриб чиқилган жиноят ишларини 2021 йилнинг 6 ойи билан таққосланганида 24,5 фоизга ошган.
Мазкур даврда судланган шахсларнинг жами 321 нафари ёки 38,3 фоизини ёшлар, 75 нафари ёки 8,9 фоизини аёллар, 17 нафари ёки 2,0 фоизини вояга етмаганлар ташкил этмоқда.
Сирдарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро судлари томонидан 1-ярим йиллик давомида ўтган йилдан қолдиқ бўлиб ўтган ишлар билан бирга жами 11 167 та фуқаролик иши келиб кўрилган. Унинг 9 455 (5366) таси тамомланган. Ишлар сони ўтган йил билан солиштирилганда, 76,2 фоизга кўпайган. Тамомланган ишлардан 7788 таси қаноатлантирилган, 373 таси рад қилинган, 146 таси иш юритишдан тугатилган, 1148 таси бўйича даъво кўрмасдан қолдирилган.
2022 йилнинг 6 ойи давомида вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро иқтисодий судларининг иш юритувига ўтган йилдан қолдиқ бўлиб ўтган ишлар билан бирга 5000 та иқтисодий иш мавжуд эди. Иқтисодий ишлардан 2744 таси сайёр суд мажлисларида кўрилган.
Ярим йиллик фаолият таҳлилидан сўнг журналист ва блогерларни қизиқтирган саволларга жавоб берилди.
Сирдарё вилоят судининг матбуот хизмати
Аёл дардини аёл тушунади
Фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманлараро суди томонидан туманнинг Фурқат маҳалласида »Аёллар дафтари» рўйхатидаги тўққиз нафар хотин-қизларга ҳуқуқий маслаҳатлар берилди.
Хусусан, банклардан кредит олиш, мерос улушларини бўлиш, мулкка нисбатан эгалик қилиш ҳуқуқини белгилаш, ажримни расмийлаштириш ва алимент ундириш билан боғлиқ масалаларни ўзида ифодалаган оғзаки ва ёзма мурожаатлар аёл судьялар томонидан қабул қилиниб, ўрганиб чиқилди. Шунингдек сайёр қабулга кела олмаган хотин-қизларнинг хонадонига борилиб, уларни ўйлантириб келаётган масалалар суҳбатлар баённомасига киритилди.
Тўғри, «Аёллар дафтари»даги хотин-қизларни ўйлантираётган барча мурожаатларга биргина суд томонидан ечим топилмаслиги мумкин, лекин ҳуқуқий тушунтириш бериш йўли билан ижтимоий-иқтисодий йўналишдаги масалаларнинг кўпига ечим топса бўлади. Зеро ҳеч бир мурожаат бесабаб бўлмганидек қабуллар ҳам ўз натижаси билангина ҳаётий ва амалий ҳисобланади.
Шаҳноза Муҳамматқулова
фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманлараро судининг судьяси
Чақалоқ савдоси энг қабиҳ жиноятлардан биридир
Оила бор экан, фарзанд деб аталмиш бебаҳо неъмат бор. Фарзанд бор экан, одамзот ҳамиша эзгу-орзу ва интилишлар билан яшайди. Лекин жамиятда шундай инсонлар ҳам борки, арзимаган моддий манфаат йўлида ўз жигарбандини сотмоқчи бўлади. Яхшиямки, инсон қадри ҳамма нарсадан устун турадиган мамлакатимизда шу каби жирканч савдога қўл урганларга нисбатан жазо қатъиян белгиланган. Кейинги йилларда чақалоқлар ва болалар савдоси сурункали равишда ортиб бораётгани эса барчамизни огоҳликка чорлайди.
Масалан 2021-2022 йиллар давомида Сирдарё вилояти судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати томонидан 4 та жиноят иши кўриб чиқилган бўлиб, 5-нафар шахсга нисбатан Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 135-моддаси 3-қисми «а» бандига асосан озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланган. Бу жараёнда чақалоқни сотганларга ҳам, уларни сотиб олганларга ҳам, шунингдек, ўртада воситачилик қилганларга ҳам қонуний чоралар кўрилган. Ачинарлиси воситачиларнинг айримлари тиббиёт вакиллари бўлиб чиқмоқда. Ҳозирги жиноятлар таҳлилидан келиб чиқсак, расмий никоҳ орқали оила қурганлар эмас, кўпинча, никоҳсиз туғиб қўйган қизлар фарзандларини сотиши ҳолатлари аниқланган. Ҳомиладор бўлиб қолганини ота-онасидан яширади, маҳалла-кўйдан яширади. Бошқа вилоят ёки шаҳарга бориб болани туққач, туғдиришга ёрдам берган воситачилар орқали болани сотиш ҳолатлари кўп.
Чақалоқ савдосининг кўпайиб бораётганига аксарият ҳолларда боланинг онаси ижтимоий ҳимояланмагани, моддий кўмакка муҳтожлиги ёки турмуш қурмаган қизларнинг ҳомиладорлигини оиласидан яширишга уриниши сабаб бўляпти. Бундан ташқари, у фарзанд кўрмаган оилаларда чақалоқларни сотиб олишга эҳтиёж катталиги, болани сотишдан юқори моддий манфаат топиш имкони мавжудлиги афсуски ушбу муаммонинг илдиз отишига замин яратяпти.
Сирдарё вилояти перинатал марказида бўлиб ўтган тарғибот тадбирида ҳам судьялар ва Адлия бошқармаси мутахассислари томонидан юқоридаги маълумотлар ва таҳлиллар ҳақида алоҳида сўз юритилиб, тиббиёт ходимларига профилактика мақсадида ҳуқуқий тушунтиришлар берилди.
Шунингдек қонунчиликда чақалоқ савдоси билан шуғулланган ва воситачилик қилганларга нисбатан қўлланиладиган жазо турлари ҳақида ҳам батафсил маълумотлар бериб ўтилди. Зеро бу турдаги жиноятга қўл урган шахс учун суд томонидан берилган ҳар қандай жазодан ҳам оғири бу жамиятнинг нафратидир.
Алишер Эргашев
Сирдарё вилоят судининг судьяси
Турмушда кечадиган вақтинчалик келишмовчиликлар никоҳдан ажратиш учун етарли асос бўла олмайди
Даъвогар Абдурахманов фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманлараро судига даъво ариза билан мурожаат қилиб, унда жавобгар Абдурахманова билан ўрталаридаги никоҳдан ажратишни сўради. Судда маълум бўлишича, ушбу эр-хотин 2016 йил 22 август куни қонуний никоҳдан ўтиб турмуш қурган ва биргаликдаги никоҳларидан беш ёшли бир нафар фарзанди бор. Даъвогар эр жавобгар хотини билан турмушининг бошидан яхши яшаганлиги, бироқ кейинчалик ўрталарида оилавий келишмовчиликлар келиб чиққанлиги сабабли икки йилдан буён бирга яшамасдан келишаётганлигини маълум қилиб, даъвони қаноатлантиришни сўради. Унинг турмуш ўртоғи ўзининг тушунтиришида даъвогар эри билан бир оила бўлиб яшаш нияти йўқлигини маълум қилиб, суддан ўртадаги қонуний никоҳдан ажратишни сўради. Суд тарафларнинг тушунтиришини тинглаб, иш ҳужжатларини атрофлича таҳлил қилиб, қуйидаги хулосага келди. Ўзбекистон Республикаси Олий суди Пленумининг 2011 йил 20 июлдаги “Судлар томонидан никоҳдан ажратишга оид ишлар бўйича қонунчиликни қўллаш амалиёти тўғрисида”ги Қарорининг 16-бандига кўра, никоҳдан ажратиш тўғрисидаги талаб, фақат, эр-хотин бундан буён бирга ҳаёт кечиришларининг ва оила батамом бузилганлиги сабабли уни сақлаб қолишнинг иложи йўқлиги аниқланган ҳолдагина қаноатлантирилиши лозим. Турмушда кечадиган вақтинчалик келишмовчиликлар ва
тасодифий сабабларга кўра эр-хотин ўртасида келиб чиққан ихтилофлар, шунингдек эр-хотиндан бирининг ёки ҳар иккаласининг жиддий важлар келтирмаган ҳолда никоҳ муносабатларини давом эттиришни хоҳламаслиги никоҳдан ажратиш учун етарли асос бўла олмайди. Никоҳдан ажратишга асослар бўлмаганда, суд даъвони рад этади.
Суд юқоридаги Пленум қарори талабидан келиб чиқиб, даъвогарнинг никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъво аризасини муҳокама қилиб, тарафларнинг бир нафар фарзанди борлиги, оила жамиятнинг асосий бўғини бўлиб, жамият ва давлат муҳофазасида эканлигини, суд тарафларнинг ярашганликларини инобатга олиб даъвогарнинг жавобгарга нисбатан никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъвосини рад этишни лозим деб топди. Яъни Даъвогар Абдурахмановнинг жавобгар Абдурахмановага нисбатан никоҳдан ажратиш ҳақидаги даъвоси қаноатлантиришдан рад этилди. Ҳал қилув қароридан норози тараф бир ой муддат ичида шу суд орқали Сирдарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъатига апелляция тартибида шикоят беришга ҳақли эканлиги тушунтирилди. Лекин олти йил бирга яшаган эру-хотин суддаги муҳокама ва қарордан тўғри хулоса чиқариб ажрашиш учун судга яна даъво қилиб келмаса яхши бўларди.
Шаҳноза Муҳамматқулова
Фуқаролик ишлари бўйича Сирдарё туманларо судининг судьяси
Халқ қабулхонасида фуқароларга ҳуқуқий тушунтириш берилди
Сирдарё туманлараро иқтисодий суди томонидан Ўзбекистон Республикаси Президентининг Сирдарё туманидаги Халқ қабулхонасида сайёр қабул ўтказилди. Унда Халқ қабулхонасига келган фуқароларни ўйлантириб келаётган суд-ҳуқуқ билан боғлиқ масалалари ўрганилди. Хусусан, Сирдарё тумани «Оқибат» маҳалласида яшовчи Ш.Раджабовнинг оилавий корхона сифатида фаолият юритаётган тадбиркорлик фаолияти бўйича электр тармоқлари корхонаси билан шартнома тузиш тартиби тўғрисидаги мурожаати ўрганилиб, фуқарога амалий ёрдам кўрсатилди. Шунингдек «Дўстлик» маҳалласида яшовчи Ю.Трофимованинг ички ишлар ходими қандай асосларда фуқародан шахсий ашёсини олиб қўйиши мумкинлиги ҳақидаги саволига ҳам жавоб берилди. «Камолот» маҳалласида истиқомат қилувчи Д.Юнусованинг тўланмаган алимент пуллари шахсий даромадига киритилганлик ҳолатининг қонунийлиги юзасидан оғзаки мурожаатлари ҳуқуқий тушунтириш бериш орқали ҳал қилинди.
Улуғбек Қурбонов
Сирдарё туманлараро иқтисодий суди раиси
Суд томонидан “Аёллар дафтари”га киритилган хотин-қизларнинг масалалари ўрганилмоқда
Сирдарё вилоятида 3 та шаҳар, 7 та туман, жами 236 та маҳалла мавжуд бўлиб, уларда 883.000 дан ортиқ аҳоли яшайди. Шулардан 14.911 нафар хотин-қизлар “Аёллар дафтари”га киритилган. 2022 йил 1 июнь ҳолатига Сирдарё вилояти суди ва вилоят маъмурий суди судьялари томонидан 100 дан ортиқ хотин-қизлар билан суҳбатлар ўтказилиб, уларнинг муаммолари билан ўрганилди.
Хусусан, ушбу хотин-қизларнинг аксарият муаммолари иш, уй-жой билан таъминлаш ва субсидия ажратиш, дори-дармон сотиб олиш учун моддий ёрдам бериш, пенсияга чиқариш, кредит ажратиш, контракт тўловини тўлаш, оталикни белгилаш ва алимент ундириш, никоҳдан ажратиш, болани олиш ва фарзанди билан кўришиб туриш каби масалалар билан боғлиқлиги аниқланди.
Судьялар томонидан ушбу хотин-қизларга муаммоларини қонуний ҳал қилишда фақатгина уларга тегишли ҳуқуқий тушунтириш бериш билан чекланмасдан мурожаатнинг тааллуқлиги бўйича “Жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари тўғрисида”ги Қонуннинг
25-моддасига асосан тегишли ташкилотга мазмунан ҳал қилиш учун юбориш йўли билан, судга тааллуқли қисми бўйича тегишли ҳужжатларни тўплашда ва судга тақдим этилишида амалий ёрдам кўрсатилмоқда.
Дафтарга киритилган хотин-қизларга ҳуқуқий ёрдам кўрсатиш ишлари давом эттирилмоқда.
Сарагул Намазбаева
Сирдарё вилоят суди
фуқаролик ишлари бўйича судьяси
Соҳил маҳалласидаги аёлларни қандай муаммолари бор?
Дилафрўз Назарова Гулистон шаҳрининг Соҳил маҳалласида истиқомат қилади. Унинг оиласи эҳтиёжманд оила сифатида рўйхатда тургани боис аёллар дафтарига рўйхатга олинган. Икки хўжалик учун мўлжалланган хонадонда тўрт оила яшаётгани сабабли бугунги кунда уни бир масала ўйлантириб келмоқда. Яъни яшаш хонадонига алоҳида кадастр ҳужжатларини расмийлаштириш.
Маҳаллада Сирдарё вилояти судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Б.Қурбонов, иқтисодий ишлар бўйича Гулистон туманлараро судининг раиси Ҳ.Набиев, фуқаролик ишлари бўйича Гулистон туманлараро судининг раиси К.Намозов ва жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг судьяси М.Омоновлар иштирокидаги қабулга келган Дилафрўз Назарованинг ушбу масаласига судьялар томонидан мерос ҳуқуқи асосида кадастр ҳужжатларини расмийлаштириши мумкинлиги тушунтирилди.
Дилафрўз каби «Аёллар дафтари»да турган ўн икки нафар аёлнинг суд-ҳуқуқ, ижтимоий-иқтисодий мавзудаги мурожаатлари ўрганилди ва ечими билан боғлиқ ишлар назоратга олиниб, ижросига масъуллар бириктирилди.
Шунингдек сайёр қабулга кела олмаган хотин-қизларнинг хонадонига борилиб, уларни ўйлантириб келаётган масалалар суҳбатлар баённомасига киритилди. Шунчаки суратга тушиш ёки мурожаатларни қайд этиб қўйиш фикридан йироқ ҳолда ўтказилган сайёр қабуллар шу тариқа ўз самарасини бериши аниқ. Зеро ҳеч бир мурожаат бесабаб бўлмаганидек қабуллар ҳам ўз натижаси билангина ҳаётий ва амалий ҳисобланади.
Музаффар Омонов
Жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг судьяси
Олтита қовунни деб судланган масъул
ёҳуд 6 та қовун деб 6000 АҚШ долларини назарда тутган Рахмонбердининг қилмиши ҳақида
Асли Ховос туманидан бўлган Раҳмонберди Гулистон шаҳар, иқтисодий тараққиёт ва камбағалликни қисқартириш бўлимида бош мутахассис бўлиб ишлаб келаётган эди. Лекин мўмай даромад топиш илинжида унга ишонч билдирган шахсларни алдаш йўли билан фирибгарлик жиноятига қўл урди ва яхшигина иш жойидан қуруқ қолди. Агар Раҳмонберди ўзи тушунмаган соҳага бош суқиб, аризмаган пул эвазига ўз виждонини пулламаганида эди, бугун суд мажлисида боши эгик холда судланувчи сифатида турмаган бўлар эди. Лекин у текин сариёғ фақатгина қопқонда бўлишини англаб етмади ва таниш-билишларидан фойдаланган холда тадбиркорни чув туширмоқчи бўлди.
Яъни Янгиер шаҳрида яшовчи, кўп йиллардан буён унга таниш бўлган Элдор исмли шахс билан кўришиб қолганида унга Ўзбекистон Республикаси Президентининг “Қишлоқ хўжалигида сувни тежайдиган технологияларни жорий этишни янада жадал ташкил этиш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПҚ-4919-сонли Қарорига асосан бутун Республика бўйича қишлоқ хўжалиги соҳасида сувни тежовчи технологияларни кенг тарғиб қилиш кўзда тутилганлигини, унинг ушбу йўналишда фаолият олиб борадиган таниши борлигини айтади.
Шу боис Элдор ундан Сардоба туман ҳудудидан худди шундай йўналишда фаолият юритаётган қишлоқ хўжалиги соҳасидаги ерларга сувни тежовчи технологияларни ўрнатиш, қуриш ва худди шундай объектлар олишда туман ҳокимлигидан рухсат олишда ёрдам беришини, агар шундай объектлар олса у билан бирга шерикчиликда ишлашини маълум қилади. Раҳмонберди эса кўпчилик худди шундай корхонаси бор шахслар туман ҳокимлиги билан гаплашиб ҳар бир гектарини 100-200 АҚШ долларидан олаётганлигини айтади. Савдоси чала пишган танишлар орадан бир ой ўтиб, яна хабарлашади.
Элдор унга Жиззах вилоятида сувни тежовчи технологияларни ўрнатиш фаолияти билан шуғулланувчи таниши борлигини, ўша таниши уларнинг вилоятига келганлигини, уни ўша таниши билан гаплашиб кўришини сўраганлигини, сўнг, орадан бир қанча вақт ўтганидан кейин унинг ёнига нотаниш шахс келиб, ўзини Жиззах вилоятида фаолият юритувчи “DIDIVASH” хусусий корхонаси раҳбари деб таништириб, унинг сувни тежовчи технологияларни ўрнатиш фаолияти билан шуғулланувчи корхонаси борлигини, шу сабабли унга қулай ва Жиззах вилоятига яқин бўлган Сардоба туманидан худди шу йўналишдаги ерларга сувни тежовчи технологияларни ўрнатмоқчи эканлигини, унга шундай объектларни олишида ёрдам беришини сўрайди. Раҳмонберди эса сувни тежовчи технологияларни қурилишини амалга ошириши учун “Сардоба кластери” билан шартнома тузишига туман ҳокими орқали рухсатини олиб бериши эвазига ҳар бир гектари учун 300 АҚШ долларидан пул беришини, лекин сувни тежовчи технологияларни 20 гектардан қилиб бўлиб қурилиши кераклиги сабабли дастлаб 20 гектар учун 6000 АҚШ доллари беришини айтади.
Ўзинининг қинғир ишига Сардоба туман ҳокимлигининг бир неча мансабдорлари ва ҳоким ҳайдовчисининг номини ҳам араштирган устамон йигит «харидор» билан кўришиш учун жой белгилайди. Айтилган жойга айтилган пулни яъни 6000 АҚШ доллари пулларни олиб келган “DIDIVASH” хусусий корхонаси раҳбари бир даста 100 АҚШ доллари купюраларидаги пулларни Раҳмонбердига узатади. Шу пайт Раҳмонберди ўтирган автомашина ёнига бир неча нотаниш шахслар келишиб, ўзларини Департамент ва ДХХнинг Сирдарё вилоят бошқармаси ходимлари деб таништириб, хизмат гувоҳномаларини кўрсатишиб, фуқаро Мелиевнинг аризасига асосан тезкор тадбир ўтказилаётганлигини маълум қилишади.
Қопқонга тушганини тушуниб етган Рахмонберди эса олган 6000 АҚШ долларидан 5000 АҚШ долларини Сардоба туман ҳокимининг ҳайдовчисига олиб бориб бериши кераклигини баён қилиб, вазиятдан чиқиб кетмоқчи бўлади. Унинг Департаментнинг Сирдарё вилоят бошқармаси бошлиғи номига ёзган пушаймонлик аризасига асосан ўзининг телефонидан Сардоба туман ҳокимининг ҳайдовчисига қўнғироқ қилиб, унга боролмаслигини, иши чиқиб қолганлигини, ўрнига боллар боришини, 5 та қовун олиб боришини, иш битгунча улар Сардобада қолишини айтади. 5 та қовун деб 5000 АҚШ долларини назарда тутган Рахмонбердининг таклифини ҳоким ҳайдовчиси рад этади ва ушбу масалада ҳокимнинг ўзи билан гаплашиши зарурлигини айтади.
Суд мажлисида ўз айбига тўлиқ иқрор эканлигини баён қилган Раҳмонбердини Сардоба туман ҳокими ва ҳайдовчиси билан таниш бўлсада, тумандаги ерларга сувни тежовчи технологияларни ўрнатиш борасида улар билан келишуви бўлмаганини тан олди. Судда кўрсатма берган сардобалик мансабдорлар ҳам Раҳмонбердининг қинғир ишига шерик бўлмаганини маълум қилди.
Жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг очиқ суд мажлисида кўриб чиқилган мазкур иш якунига кўра, Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 45,59,61-моддалари тартибида, жиноятлар мажмуи тариқасида, тайинланган ҳар-хил турдаги жазоларни қисман қўшиш йўли билан узил-кесил судланувчи Раҳмонбердига ўташ учун бир йил муддатга муайян ҳуқуқдан, яъни мансабдорлик ва моддий жавобгарлик лавозимларида ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилиниб, бир йилу олти ой муддатга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.
Энди суд томонидан берилган жазони ўташ вақтида Рахмонберди текин қовунлар фақатгина қопқонда бўлишини англаб етадиган бўлди.
Музаффар Омонов
Жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг судьяси