Тадбиркорларга 500 минг АҚШ долларигача кредитлар ажратишга рухсат берилди

Тадбиркорларга 500 минг АҚШ долларигача кредитлар ажратишга рухсат берилди

Гулистон туманлараро иқтисодий суди томонидан ўтказилган навбатдаги сайёр суд мажлисида Сирдарё вилоят Давлат солиқ бошқармаси ва Гулистон шаҳар Давлат солиқ инспекциясининг хўжалик юритувчи субъектларни банкрот деб топиш тўғрисидаги аризалари асосида қўзғатилган 8 та иқтисодий ишлар кўриб чиқилди ва хал қилув қарорлари қабул қилинди. Давлат солиқ бошқармаси ва шаҳар солиқ инспекцияси ходимлари, тадбиркорлик субъектлари вакиллари иштирок этган сайёр суд мажлиси якунида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил   6 апрельдаги “Ташқи савдо фаолияти иштирокчиларини қўллаб-қувватлашнинг қўшимча чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-97-сон Фармонининг мазмун-моҳияти юзасидан ҳам тушунчалар бериб ўтилди.

Яъни иқтисодий суд судьялари томонидан Фармоннинг мақсади ташқи савдони тартибга солиш механизмларини такомиллаштириш, маҳаллий тадбиркорлик субъектларининг экспорт фаолиятини ҳар томонлама қўллаб-қувватлаш ва рағбатлантириш чораларини янада кучайтириш орқали юқори қўшилган қийматга эга маҳсулотлар экспортини кенгайтириш эканлиги алоҳида таъкидланди. Шунингдек ни, 2023 йил 1 апрелга қадар маҳаллий корхоналар (уларнинг ваколатли вакиллари)га Европа Иттифоқи давлатларига юқори қўшилган қийматли маҳсулотларни экспорт қилишда ташиш харажатларини   70 фоизгача миқдорда компенсация қилишга субсидиялар тақдим этилишини; қўшни давлатларга экспорт қилинган юқори қўшилган қийматга эга маҳсулотларни экспорт қилишда ташиш харажатларини 50 фоизгача миқдорда компенсация қилишга субсидиялар тақдим этилиши борасида ҳам маълумотлар берилди давра суҳбатида.

Мазкур Фармонга асосан мувофиқликни баҳолаш органларини халқаро ILAC/IAF ташкилотлари аъзоси ҳисобланган аккредитация идораси томонидан аккредитациядан ўтказиш билан боғлиқ харажатлар экспортни рағбатлантириш агентлиги томонидан қоплаб берилиши ҳам ўзига хос янгилик бўлди. Шунингдек, тадбиркорлик субъектлари томонидан товарлар (махсус турдаги товарлардан ташқари), ишлар ва хизматлар экспортини шартнома тузмасдан ҳисобварақ-фактуралар (инвойслар) асосида амалга оширишда талаб этиладиган олдиндан тўлов миқдори 100 фоиздан 50 фоизга камайтирилиши ҳақида ҳам маълумотлар берилди. Мазкур Фармонга асосан ҳукумат комиссиясига маҳаллий экспортчи корхоналарнинг мурожаатларига асосан экспортолди ва экспорт билан боғлиқ савдо операцияларини молиялаштириш учун Экспортни қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан ажратилган кредитларни қайтариш муддатини яна олти ойгача узайтириш ваколати берилганлигини, бунда, ушбу кредитларни қайтариш муддатининг ўзгартирилиши Марказий банк томонидан кредит шартлари қайта кўриб чиқилган активлар сифатида ҳисобланмаслиги белгилаб қўйилганлигини, «Божхона омбори» режимида олти ойдан кўп бўлган товарларнинг божхона расмийлаштирувида божхона тўловлари бўйича имтиёзларни қўллашни тақиқловчи тартиб бекор қилинганлигини, ёшлар тадбиркорлигини янада қўллаб-қувватлаш, шу жумладан инновацион технологияларга асосланган экспортбоп маҳсулотлар ишлаб чиқариш ва хизматлар кўрсатиш фаолиятини рағбатлантириш мақсадида Ҳукумат комиссиясининг қарорига асосан Ёш тадбиркорларни қўллаб-қувватлаш жамғармаси маблағлари ҳисобидан уларга 500 минг АҚШ долларигача кредитлар ажратишга рухсат берилганлигини, инвестициялар ва ташқи савдо вазирлигига 2023 йил 1 январга қадар Ҳукумат комиссияси хулосаси асосида Ўзбекистон Республикаси ташқи савдо операцияларини тартибга солишнинг вақтинчалик механизмларини жорий қилиш ваколати берилганлиги тадбиркорларга маълум қилинди. Ҳуқуқий тарғбиот давомида тайёр маҳсулотлар экспортини рағбатлантириш, шунингдек, импорт шартномалари қийматларини сунъий равишда ошириш, ички бозорга сифатсиз маҳсулотлар кириб келиши ва контрабанда ҳолатларининг олдини олиш чоралари мазкур Фармонда назарда тутилганлиги ҳақида ҳам давра иштирокчиларига маълумот бериб ўтилди.

Хусан Набиев

Гулистон туманлараро иқтисодий судининг раиси

Ер муносабатларида тенглик ва шаффофлик таъминланаяптими?

Оқолтин тумани, “Тошкент” маҳалла фуқаролар йиғини биносида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 14 февралдаги “Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси қонунини амалга ошириш чора-тадбирлари ҳақида”ги 71-сонли қароримазмун-моҳияти тушунтириш юзасидан сайёр учрашув ташкил этилди. 

Унда Сирдарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьялари томонидан учрашувда иштирок этган фуқароларга ер участкаларини ажратишнинг барча учун тенг, шаффоф ва бозор тамойилларига асосланган тартибини жорий этиш, ерга оид мулкий ва ҳуқуқий муносабатларда барқарорликни таъминлаш, ерларни муҳофаза қилиш, ер эгаларининг мулкий ҳуқуқларини кафолатлаш, шунингдек, ернинг иқтисодий қийматини белгилаш орқали уни фуқаролик ҳуқуқий муносабатлар объекти сифатида эркин муомалага киритиш мақсадида, 2021 йил 1 августдан бошлаб- ер участкалари хусусий секторга — мулк ва ижара ҳуқуқи асосида, давлат органлари, муассасалари, корхоналари, фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органларига (кейинги ўринларда — давлат ташкилотлари) — доимий фойдаланиш ҳуқуқи асосида ажратилишини, мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик, доимий эгалик, вақтинча фойдаланиш ҳуқуқи билан ер ажратиш тартиби бекор қилинади, бунда илгари ажратилган ер участкаларига бўлган бундай ҳуқуқлар уларнинг эгаларида амалдаги тартибда сақланиб қолишини, ижарага олинган ер участкасида қонунчиликда белгиланган тартибда қурилган кўчмас мулк объектига мулк ҳуқуқи бошқа шахсга ўтган тақдирда, ушбу объектга мулк ҳуқуқи билан биргаликда у жойлашган ер участкасига бўлган ижара ҳуқуқи ҳам янги мулкдорга ўтишини, қишлоқ хўжалигига мўлжалланган ерлар барча турдаги қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари иштирок эта оладиган очиқ электрон танлов якунларига кўра, фақат ижара ҳуқуқи асосида ажратилиши, Қишлоқ хўжалигига мўлжалланмаган ер участкаларини хусусийлаштириш тўғрисида»ги Ўзбекистон Республикаси Қонунига  мувофиқ ер участкаларини хусусийлаштириш Ўзбекистон Республикаси фуқаролари ва юридик шахслари томонидан уларга доимий фойдаланиш (эгалик қилиш), ижара ёхуд мерос қилиб қолдириладиган умрбод эгалик қилиш ҳуқуқи асосида тегишли бўлган ер участкаларини сотиб олиш, шунингдек, ер участкаларини электрон онлайн-аукцион орқали сотиш йўли билан амалга оширилиши юзасидан тушунтириш ва тавсиялар берилди.

Бехзод Махмудов,

Сирдарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судьяси

БОСҚИНЧИГА НИСБАТАН СУД ҲУКМИ ЎҚИЛДИ

Халқимизда “ўрганган кўнгил ўртанса қўймас” деган нақл бор. Абдухолиқ (исми ўзгартирилган) муқаддам уч маротаба судланган, охирги маротаба судланганида ҳам Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг инсонпарварлик, одиллик принциплари қўлланиб, унга нисбатан ички ишлар органининг тақдимномаси қаноатлантирилиб, Ўзбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 73-моддаси қўлланиб жазони ўташдан муддатидан илгари шартли равишда озод қилинган эди. Гарчанд Жиноят кодексининг 78-моддасига асосан судланганлик ҳолати тугалланган бўлсада, бироқ Абдухолиқ бундан ўзига тегишли хулоса чиқармади. Аксинча яна жиноят йўлини танлади. Яъни  маст ҳолатда, Холиданинг (исми ўзгартирилган)  яшаш уйи орқа томонидаги зовур бўйида ўтирган вақтида унинг олдига бориб,  куракда турмайдиган сўзлар билан ҳақоратлади.  “Samsung А20” русумли телефон аппаратини талон-торож қилиш мақсадида унга ҳужум қилиб, танасининг дуч келган жойларига қўл ва оёқлари билан уриб-тепиб тан жароҳати етказди. Холиданинг ҳушидан кетганидан фойдаланиб, шу атрофдаги бетон тўсиқнинг илмоғига Холиданинг эгнидаги кўйлагини йиртиб ечиб олиб, ушбу кўйлакнинг бир қисми билан бўйнидан, бир қисми билан қўллари, бир қисми билан оёқларини боғлаб, ҳаёти ва соғлиги учун хавфли бўлган зўрлик ишлатиш орқали  телефон аппаратини қўлга киритиб, ҳодиса содир бўлган жойдан яширинган. Олиб борилган терговга қадар текширув давомида Абдухолиқдан Холидага тегишли бўлган телефон аппарати далилий ашё сифатида баённома асосида олинган. Мазкур жиноят иши жиноят ишлари бўйича Мирзаобод туман судининг очиқ суд мажлисида кўрилиб, Абдухолиқнинг шахси, айбига қисман иқрорлиги, қилмишидан чин кўнгилдан пушаймонлиги, жиноятни маст ҳолатда содир этганлиги, жабрланувчининг даъвоси борлиги инобатга олиниб, беш йилга озодликдан маҳрум қилиш жазоси тайинланди.

Фазлиддин Сувонқулов
жиноят ишлари бўйича Мирзаобод туман судининг раиси

САВДОСИ ПИШМАГАН АДАШЛАР

Жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг очиқ суд мажлисида кўриб чиқилган навбатдаги жиноят ишида ноқонуний равишда ер сотмоқчи бўлган шахсга нисбатан суд ҳукми ўқилди. Бу жиноятга сабаб бўлган воқъелик эса 24 ёшли Акмалнинг кимёвий ишлов берилган 15.000 АҚШ долларини Боёвут тумани, Дехқонобод СФУ, Қарапчи маҳалласи ҳудудида жойлашган умумий овқатланиш шаҳобчасида олган вақтида ҳуқуқ -тартибот органлари томонидан  ашёвий далиллар билан ушланган вақтда содир бўлди. Аслида жиноятга судланувчининг “очкўзлиги” сабаб бўлган эди. Чунки у судда кўрсатма берар экан, ҳақиқатдан ҳам Гулистон туман ҳокимлигининг 2021 йил 29 майдаги 487-сонли қарорига асосан унинг номига Гулистон тумани ҳудудида туман ҳокимлиги заҳирасида бўлган жами 20 гектар қишлоқ хўжалигида фойдаланилмайдиган бошқа ерлар билан банд ерлардан сунъий балиқ ҳавзаси барпо этиши учун ажратилиб, балиқчилик йўналишида янги фермер хўжалиги ташкил этишга рухсат берилганлигини, унда балиқчилик учун сунъий ҳавза ташкил қилиши учун етарлича маблағи бўлмаганлиги сабабли, ушбу ерни сотиб, унинг пулига Гулистон тумани, Зарбдор маҳалласи ҳудудида автомашиналарни ювиш шаҳобчаси ташкил қилмоқчи бўлганлиги ва шу сабабли у ушбу ерни сотишга қарор қилиб, 2021 йилнинг тахминан август ойида интернетдаги “Телеграм” каналидан уй-жойлар савдоси билан шуғулланувчи “Акмал” исмли шахснинг гуруҳига аъзо бўлиб, унинг қўл телефон рақамини олиб, унга қўнғироқ қилиб, у билан учрашганлигини , “Акмал”га Гулистон тумани, Олтинтепа, Боёвут СИУ ҳудудида балиқчилик учун сунъий ҳавза ташкил қилишга мўлжалланган умумий майдони 20 гектар бўлган ери борлигини, ушбу ерни 19-20 минг АҚШ доллари эвазига сотмоқчи эканлигини айтганлигини, шундан сўнг “Акмал” унга ҳаридор чиқса хабар қилишини айтганлигини, 2021 йилнинг 4 декабрь куни “Акмал” унга қўнғироқ қилиб, соат тахминан 16:00ларда унинг ерини сотиб олмоқчи бўлган харидор билан ерни кўриш учун боришлигини билдирганлигини, шундан сўнг соат тахминан 17:00ларда “Акмал” билан учрашганлигини,  “Акмал” билан Гулистон шаҳар “янги бозор” ҳудудида жойлашган кафеси олдига бирга борганлигини, у ерда ерни сотиб олмоқчи бўлган шахс ернинг ҳужжатларини кўрмоқчи эканлигини айтганлигини,  у ўзи билан қора рангли папкага солинган ҳолда олиб келган ҳужжатларни олиб унга кўрсатганлигини, харидор ушбу ерни  унинг номига қандай қилиб расмийлаштириб бермоқчи эканлиги ҳақида сўраганида, “Акмал” исмли маклер унга ерни олиб қурилиш ишларини амалга ошираверишини, қурилишларни тугатганидан кейин кадастр қилишини ва ўша кадастрни олди-сотди қилиб беришини айтганлигини, шунда у ҳар томонлама ишончли бўлиши учун тилхат ёзиб беришини айтганлиги ва қора папкадаги ҳужжатларни “Акмал” исмли маклернинг автомашинасига олиб чиқиб қўйиб келганлигини, сўнг, у кафега қайтиб кириб, ўзининг раҳбарлигидаги фермер хўжалиги гувоҳномаси нусхасининг орқа томонига тилхат ёзиб берганлигини, шунда харидор унга 2 та боғламда 100 АҚШ доллари купюрасидаги пулларни узатганлигини, пуллар 150 дона 100 АҚШ доллари купюраларидаги жами 15.000 АҚШ доллари эканлиги маълум бўлиб, пулларни чўнтагига солаётган вақтида департамент ходимлари томонидан ўтказилаётган тезкор тадбирда қўлга олинганига амин бўлди.

Шунингдек, Акмал судга қилмишидан пушаймонлигини, агар очкўзлик қилмаганида шу ердан яхшигина даромад ҳам олиши мумкинлигини айтиб,  енгиллик берилишини сўради. Лекин энди кеч бўлганди. Чунки бу ноқонуний савдосида унга маклер адаши ҳам ёрдам бера олмади. Яъни суд ҳукми билан судланувчи Акмал Ўзбекистон Республикаси Жиноят Кодексининг 25,168-моддаси 4-қисми “а” банди билан айбли деб топилиб,  икки йил муддатга давлат органларида мансабдорлик ва моддий жавобгарлик билан боғлиқ лавозимларда ишлаш ҳуқуқидан маҳрум қилиниб, базавий ҳисоблаш миқдорининг 430 баравари миқдорида, яъни бир юз ўн олти миллион юз минг сўм жарима жазоси тайинланди. Шу зайлда “пишмай” қолган адашларнинг савдосига чек қўйилди.

Улуғбек Джумаев,

Жиноят ишлари бўйича

Гулистон шаҳар судининг раиси

Мерос қолдирувчининг мулкий ҳуқуқлари ва мажбуриятлари улар ифодачиси вафот этганидан кейин ҳам мавжуд бўлишда давом этади, улар бундан кейин унинг ворисларига ўтади. Буларга мерос қолдирувчининг қарз, кредит мажбуриятлари, шунингдек қарз ёки кредит олиш ҳуқуқи, гаров мажбуриятлари ҳамда бошқа ҳуқуқ ва мажбуриятларни киритиш мумкин. Ворислик бўйича муаллифлик ҳуқуқлари, патент ҳуқуқи сингари баъзи бир шахсий номулкий ҳуқуқлар ҳам ўтиши мумкин.

Мерос таркибига кирадиган барча нарса ворисликда у вафот этган шахсга тегишли бўлганидек ҳолат, кўриниш ва аҳволда ўтади.

Ҳуқуқ ва мажбуриятлар ворислик бўйича уларни таъминлашнинг барча усуллари ҳамда уларга доир мажбуриятлар билан ўтади. Бинобарин, мерос қолдирувчининг фақат кўчмас мулкка доир мулк ҳуқуқини қабул қилиш ва унинг қарз шартномаси бўйича қарзларини тўлашдан бош тортиш мумкин эмас.

Инсон вафот этган пайтда унинг шахси билан бевосита ёки чамбарчас боғланган ҳуқуқ ва мажбуриятлар тугатилади (улар ворислик бўйича берилиши мумкин эмас). Масалан, мерос қолдирувчи ногироннинг турар жойга ҳақ тўлаш бўйича имтиёзлар, алимент олиш ҳуқуқи, фуқаронинг ҳаёти ва соғлиғига етказилган зарарни, маънавий зарарни қоплаш мажбурияти ва бошқалар. Шахсий номулкий ҳуқуқлар ва неъматлар (шахсий дахлсизлик ҳуқуқи, ҳаракатланиш эркинлиги, ор-номус ва яхши ном) ҳам мерос таркибига кирмайди.

Бевосита унга маънавий зарар етказилган даъвогар вафот этган тақдирда маънавий зарар учун компенсация ундиришни талаб қилиш ҳуқуқи ворисларга ўтмайди. Агар суднинг ҳал қилув қарори билан даъвогарга маънавий зарар компенсацияси тақдим этилган, бироқ даъвогар уни олишга улгурмай вафот этган бўлса, ундирилган компенсация суммаси мерос таркибига киради ва уни ворислар олиши мумкин.

Агар баъзи фуқаролар ёки юридик шахслар уларга мулкдорлар сифатида 15 йил (кўчмас мулк) ёки 5 йил (бошқа мол-мулк) мобайнида қонунан ва очиқ-ойдин эгалик қилган бўлсалар, мерос қолдирувчи вафотидан кейин қолган кўчмас ва бошқа мол-мулк мерос таркибига киритилиши мумкин эмас. Мазкур ҳолда ушбу шахслар мулк ҳуқуқини олиш муддати асосида олганлар.

Ўзбошимчалик билан бунёд этилган ва мулк сифатида расмийлаштирилмаган иморатлар ва жойлар ҳам мерос бўла олмайди, чунки улар мерос қолдирувчига қонуний асосларда тегишли эмас.

Қандай мол-мулк ворислик доирасига киришидан келиб чиқиб, ворислар нотариусга мурожаат қилаётганда муайян ҳужжатларни тўплашлари талаб қилинади.

Нодирбек Сангиров

Сирдарё туманлараро

иқтисодий суди судьяси

ФАМИЛИЯМДА ҚОЛСАМ БЎЛАДИМИ?

Савол: Турмуш ўртоғим билан қонуний никоҳдан кейин унинг фамилиясига ўтганман. У билан бир неча йил яшадим, лекин яқинда суд орқали ажрашмоқчиман. Бир нечта ҳужжатларимдаги ёзувларда ҳам никоҳдан кейинги фамилиям кўрсатилган. Шунинг учун никоҳдан кейинги фамилиямда қолсам бўладими?

Марям Н.

Жавоб: Ҳа, бўлади. Оила кодексининг 46-моддасига асосан никоҳга кириш вақтида ўз фамилиясини ўзгартирган эр ёки хотин никоҳдан ажратилганидан кейин ҳам ўз хоҳиши бўйича шу фамилияда қолишга ҳақли, бунда бошқа тарафнинг хоҳиши талаб қилинмайди.

Саволга Сирдарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судьяси Сарагул Намазбаева жавоб берди.

ШАЪРИЙ НИКОҲДАГИ АЁЛНИНГ ҚАНДАЙ ҲУҚУҚЛАРИ БОР?

Даъвогар Шоҳида судга жавобгар Муҳаммадга (исмлар шартли равишда ўзгартирилган) нисбатан даъво ариза билан мурожаат қилиб, унда шаърий никоҳдаги турмуш ўртоғини вояга етмаган фарзандининг отаси деб белгилашни, вояга етмаган боланинг ва ўзининг таъминоти учун алимент ундиришни, уйга яшаш учун киритишни ҳамда биргаликда сотиб олинган автомашинани умумий мулк деб топишни сўраган.

Суднинг ҳал қилув қарори билан даъвогар Шоҳиданинг даъво аризаси қисман қаноатлантирилган.

Суднинг ҳал қилув қарорига кўра, тарафлар қонуний никоҳдан ўтмаган ҳолда умумий рўзғор юритиб, бирга яшаб келганликлари ишдаги далиллар билан ўз тасдиғини топганлиги, жавобгар  Муҳаммад вояга етмаган Азиза исмли фарзанднинг отаси эканлигини тан олганлиги боис қаноатлантирилган ва вояга етмаган фарзанднинг таъминоти учун жавобгардан алимент ундирилиши белгиланган.

Шунингдек, суд қарори билан даъвогар Шоҳиданинг уйга фарзанди билан киритиш ҳақидаги даъво талаби ҳам даъвогарнинг

жавобгар Муҳаммадга тегишли бўлган уйида доимий рўйхатда турганлиги, фойдаланиш ҳуқуқини йўқотмаганлиги боис қаноатлантирилиб, даъвогар фарзанди билан доимий рўйхатда турган муқаддам жавобгар билан умумий рўзғор юритиб, яшаб келган уйга киритилиши белгиланган.

Бироқ, даъвогар Шоҳиданинг ўзининг таъминоти учун алимент (моддий ёрдам) ундириш, биргаликда сотиб олинган автомашинани умумий мулк деб топиш ҳақидаги даъво талаблари тарафларнинг қонуний никоҳлари мавжуд эмаслиги ва тарафлар ўртасида фуқаролик ҳуқуқий муносабатдан келиб чиққан бошқа шартноманинг мавжуд эмаслиги, шунингдек автомашина олди-сотди шартномасида даъвогар Шоҳида шартнома тарафи сифатида кўрсатилмаганлиги боис қаноатлантиришдан рад этилган.

Лобар Шербекова

Сирдарё вилоят суди фуқаролик судлов ҳайъати судьяси