Судьялар коррупцияга қарши курашса жамиятимизда одил судловга ҳурмат, Конституция ва қонунлар устуворлиги ҳамда адолатга ишонч шаклланади
Ўзбекистон Республикаси Судьялар Олий Кенгаши ташаббуси билан Сирдарё вилоят суди ҳамда вилоят маъмурий судининг судьялари ва уларнинг оила аъзолари иштирокида давлатимиз раҳбарининг 2020 йил 7 декабрдаги “Судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш ҳамда суд тизимида коррупциянинг олдини олиш самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги ПФ-6127-сонли Фармони ижросига бағишланган тадбир бўлиб ўтди.
Тадбирда асосий эътибор тизимда коррупциянинг барвақт олдини олишга қаратилди. Шунингдек, ваколатни имтиёз, деб билган айрим соҳа ходимларининг аянчли тақдири ҳақида рўй-рост, аниқ мисоллар асосида маълумот берилди. Бундан мақсад инсонннинг камоли ва заволи ўртасида масофа бир қадам экани ва ҳалоллик вакцинасининг илдизи маънавиятга бориб тақалишига урғу берилди.
Давра иштирокчиларига мавзуга оид “Пушаймон” қисқа метражли фильм намойиш этилди. Мазкур фильм Судьялар олий Кенгаши буюртмаси асосида суратга олинган бўлиб, коррупциянинг қанчалик аянчли иллат эканлигини ҳаётий мисоллар орқали ифодалай олгани билан ҳам таъсирли бўлди.
Шунингдек, давра суҳбатида «Янги Ўзбекистон-ҳуқуқий демократик давлат: инсон ҳуқуқ ва эркинликларини ҳимоя қилишнинг ҳуқуқий асослари, қонунчиликни янада ривожлантириш истиқболлари» мавзусида маърузалар қилиниб, ўзаро фикр алмашилди.
Якунда 2023 йилнинг 30 апрель куни бўлиб ўтадиган Референдумда вилоят судининг судьялари ўз оила аъзолари билан фаол иштирок этишига келишиб олинди.
Сирдарё вилоят судининг матбуот хизмати
Мамлакатимизда инсон қадрини суд орқали ҳимоя қилиш Конституциявий ислоҳотларнинг муҳим устувор йўналиши эканлигини кўрсатиб беради
Сирдарё вилоят судининг раиси Азамжон Худойбердиев Мирзаобод ва Сардоба туманларида аҳоли билан мулоқот қилди. Мирзаобод ва Сардоба туманларида ўтказилган тарғибот тадбирларида вилоят судининг раиси Азамжон Худойбердиев расмий маърузалардан воз кечган холда, суд-ҳуқуқ соҳасида одамларни ўйлантираётган масалаларга урғу қаратмоқда.
–Чунки, Ҳеч бир мурожаат бесабаб юзага келмайди, Қаердаки, адолатсизлик ёки масъулиятсизликка йўл қўйилса, масасалага ечим топиш зарурати мурожаатларга кўчади. Судлар эса мурожаатга ечим топиш асносида янгиланаётган Конституциядаги янги нормалардан кўзланган мақсадлар ҳақида амалий тушунчалар беришни мақсад қилган, дея мулоқотларни давом эттирди суд раиси.
Энг муҳими мамлакатимиз тарихида халқ имзолаётган ягона ҳужжат ҳисобоанган янги Конституциядаги ҳар бир ўзгаришга аҳоли бефарқ эмаслиги шу каби мулоқотларда аён бўлиб, тарғиботлар сабаб бугунданоқ ислоҳотларнинг амалдаги исботини ўз ҳаётида кўраётган фуқаролар бўладиган референдумда иштирок этиш исатигини билдираётганидир.
Мулоқотлардан мақсад ҳам шу аслида.
Сирдарё вилоят судининг матбуот хизмати
Суд чинакам адолат қўрғонига айланиши йўлида яна бир қадам
Сўнгги йилларида мамлакатимизда фуқароларнинг суд ҳокимиятига бўлган ишончини мумтаҳкамлаш, уни янада мустақил ва адолатли суд ҳокимияти даражасига кўтариш давлатимиз сиёсатининг устувор йўналиши бўлиб, у мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёевнинг доимий диққат марказидаги, асосий масалалардан бирига айланди. Буни Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2023 йил 16 январдаги «Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги ПФ-11-сонли фармонини фикримиз исботи сифатида мисол қилиб кўрсатсак бўлади. Фармонда 2022 — 2026 йилларга мўлжалланган Янги Ўзбекистоннинг тараққиёт стратегиясида белгиланган вазифаларга мувофиқ, шунингдек, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, судлар фаолияти самарадорлиги ва одил судлов сифатини ошириш мақсадини таъминлаш билан боғлиқ устувор йўналишлар кўрсатиб берилди. Унга кўра, суд ҳокимиятининг чинакам мустақиллигини таъминлаш, судлар фаолияти самарадорлиги ва одил судлов сифатини ошириш мақсадида, 2023 — 2026 йилларга мўлжалланган суд тизимини сифат жиҳатидан янги босқичга олиб чиқишнинг қисқа муддатли стратегияси доирасида қуйидагилар одил судловни таъминлашнинг устувор вазифалари этиб белгиланди:
«Инсон қадри учун» ғояси асосида чинакам адолатли суд тизимини шакллантириш ҳамда унинг фаолиятини халқ манфаати ва инсон қадр-қимматини самарали ҳимоя қилишга йўналтириш;
адолатли суд қарорлари қабул қилинишига эришиш орқали халқнинг, шу жумладан, тадбиркорларнинг суд тизимига бўлган ишончини мустаҳкамлаш, ҳар бир шахс суд ва судьялар сиймосида ўзининг ишончли ҳимоячисини кўришига эришиш;
фуқаролар ҳамда тадбиркорларга ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатларини судларда ҳимоя қила олиши учун барча имкониятларни яратиш, суд ишларини юритишда тортишув ва тарафларнинг тенглиги тамойилларини тўлақонли рўёбга чиқариш, судларнинг холислигини амалда таъминлашга қаратилган қонунчиликни такомиллаштириш;
судлар фаолиятини тўлиқ рақамлаштириш, сунъий интеллект технологияларини жорий этиш, идоралараро электрон маълумот алмашинувини яхшилаш, суд мажлисларида масофадан туриб иштирок этиш имкониятларини кенгайтириш;
судьяларнинг мустақиллиги ва дахлсизлиги кафолатларини кучайтириш, судга ҳурматсизлик қилиш ва суд ишига аралашиш ҳолатларининг олдини олиш бўйича самарали механизмларни ишлаб чиқиш;
суд қарорларининг қатъий ижросини таъминлаш, бу борада давлат органлари ва маҳаллий ҳокимликларнинг масъулиятини ошириш;
судьялар ва суд ходимларида юксак муомала маданиятини шакллантириш орқали судга мурожаат қилган ҳар бир фуқаро ва тадбиркорда суддан, пировардида эса давлатдан розилик ҳиссини уйғотиш.
Шунингдек, суд қарорлари қонуний, асосли ва адолатли қабул қилинганлигини текширишнинг фуқароларга қулай ва соддалаштирилган тартибини яратиш мақсадида туманлараро, туман, шаҳар судлари томонидан биринчи инстанцияда кўрилган ишларни вилоят ва унга тенглаштирилган судларда апелляция ёки кассация тартибида қайта кўриб чиқиш;
вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан апелляция ёки кассация тартибида кўрилган ишларни мазкур судларда тафтиш тартибида қайта кўриб чиқиш;
вилоят ва унга тенглаштирилган судлар томонидан тафтиш тартибида кўрилган ишларни Олий суднинг судлов ҳайъатларида тафтиш тартибида қайта кўриб чиқиш;
юқори инстанция судлари томонидан ишни янгидан кўриш учун қуйи судларга юбориш тартибини бекор қилиш ва уларга иш бўйича якуний қарор қабул қилиш масъулиятини юклашни назарда тутувчи қонун лойиҳаси ишлаб чиқилганлиги маълум қилиб ўтилган.
Шу ўринда айтиб ўтиш жоизки, ушбу фармоннинг аҳамиятли томони шундаки, унда судьяларнинг чинакам мустақиллигини таъминлаш мақсадида уларнинг ишига ҳар қандай аралашув қатъий жазоланиши, судьяларнинг хавотирсиз ишлаши учун давлат томонидан барча шароитлар яратилиш мақсадида бир қатор чора-тадбирлар белгилаб ўтилганлиги жуда аҳамиятлидир. Унга кўра, эндиликда судга ҳурматсизлик қилиш ҳолатларини олдини олишнинг самарали механизмларини ишлаб чиқиш, бунинг учун маъмурий жавобгарлик чораларини кучайтириш ва жиноий жавобгарлик белгилаш, суд ишларини ҳал этишга аралашганлик ва суд ҳужжатини ижро этмаганлик учун жавобгарлик чораларини кучайтириш, шунингдек, суд ҳужжатларининг ижро этилишини таъминлашга қаратилган таъсирчан механизмларни жорий этиш, одил судловни амалга ошириш фаолиятига аралашганликка оид ҳар бир жиноят иши якуни бўйича жамоатчиликни оммавий ахборот воситалари орқали мажбурий равишда хабардор қилиш тартибини жорий этиш, судьяга нисбатан турар жой дахлсизлигига, ёзишмалар, телефон орқали сўзлашувлар ва бошқа сўзлашувлар, алоқа тармоқлари орқали узатиладиган почта, курьерлик жўнатмалари ва телеграф хабарларининг сир сақланишига бўлган ҳуқуқларни чекловчи, шунингдек, абонентлар ёки абонент қурилмалари ўртасидаги боғланишлар тўғрисидаги ахборотни олишдан иборат тезкор-қидирув тадбирларининг ўтказилишига фақат Бош прокурорнинг санкцияси асосида йўл қўйилишини белгилаш, жисмоний ва юридик шахсларнинг процессуал характерга эга бўлмаган, ҳуқуқий тушунтириш бериш борасидаги масалалар бўйича мурожаатларини адлия органлари томонидан кўриб чиқиш амалиётини йўлга қўйиш тартиблари жорий этилади.
Хулоса қилиб айтганда, ушбу фармон фуқаролар ва юридик шахсларни ҳуқуқлари ва қонун билан қуриқланадиган манфаатларини тиклаш учун судларга мурожаат қилишда бир мунча қулайликлар яратибгина қолмасдан уларни судларга бўлган ишончини мустаҳкамлашга эришишда, суд ҳокимиятини чинакам адолат қўрғонига айланиши йўлида ҳуқуқий ҳужжат сифатида хизмат қилади.
Рамиз САПАРОВ
фуқаролик ишлари бўйича Оқолтин туманлараро судининг раиси
Бугун фуқаролар нафақат суддан адолат излаши балки судда адолат борлигига ишониши ҳам керак
Куни кеча жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар судининг биносида Сирдарё вилоят маъмурий суди ҳамда вилоят судлари томонидан ўтган 2022 йил давомида одил судловни амалга ошириш борасидаги фаолияти буйича ОАВ, журналистлар ва ижтимоий тармоқ фаоллари, ахборот хизматлари ходимлари иштирокида брифинг ўтказилди. Унда фаъолият тахлилидан ташқари журналист ва блогерларни қизиқтирган қатор саволларга ҳам жавоб берилди.
Брифинг аввалида Сирдарё вилоят судининг раиси Азамжон Худойбердиев – Ўзбекистон Республикаси Президентининг «Одил судловга эришиш имкониятларини янада кенгайтириш ва судлар фаолияти самарадорлигини оширишга доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида» ҳамда «Одил судлов фаолиятини амалга оширишни самарали ташкил этиш бўйича қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида»ги Фармонларининг амалиётга тадбиқ этилиши натижасида “Янги Ўзбекистон – янги суд” тамойили ҳам судлар фаолиятига асосий мезон ҳисобланади. Бу эса фуқароларни нафақат суддан адолат излаши балки судда адолат борлигига ишониши учун ҳам асос бўлиб хизмат қилиши аниқ. Бугунги брифингда ҳам мазкур Фармонларга асосан эндиликда судларда қандай ўзгаришлар, янгиликлар бўлиши билан биргаликда Сирдарё вилоят фуқаролик, жиноят ва иқтисодий судлари ҳамда вилоят маъмурий суди томонидан 2022 йилда одил судловни амалга ошириш борасида бажарилган ишлар юзасидан ахборот беришни мақсад қилдик, дея алоҳида таъкидлади.
Шундан сўнг, брифингда маърузалар асосидаги маълумотлар судлов ҳайъати раислари ва вилоят маъмурий суди раиси томонидан матбуот учун очиқланди.
Жумладан Сирдарё вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси Бобошер Қурбонов томонидан берилган маълумотларга асосан
Вилоят ва туман (шаҳар) судлари томонидан 2022 йил давомида жами 2 050 нафар шахсга нисбатан 1 545 та жиноят иши тамомланган бўлиб, кўриб тамомланган шахслар ва ишлар салмоғи ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 291 нафар шахс ёки 16,6 фоизга кўпайган.
Мазмунан кўриб чиқилган жиноят ишларининг 1 755 нафар шахсга нисбатан 1 287 таси бўйича ҳукм, шу жумладан
7 нафар шахсга нисбатан 2 та иш бўйича оқлов, 1 734 нафар шахсга нисбатан 1 273 та иш бўйича айблов ҳукми чиқарилган бўлса, 281 нафар шахсга нисбатан 246 та иш ҳаракатдан тугатилган, 6 нафар шахсга нисбатан 6 та жиноят иши бўйича тиббий йўсиндаги мажбурлов чораси қўлланилган, 8 нафар шахсга нисбатан 6 та жиноят иши дастлабки терговга қайтарилган.
Шунингдек, 2022 йилда жиноят судлари томонидан жами 255 нафар шахсга нисбатан 235 та жиноят иши ёки жами кўриб тамомланган ишларнинг 15,2 фоизи томонларнинг ярашганлиги муносабати билан тугатилган бўлса, жами 41.296.585.736 сўмлик зарарни қоплаган 310 нафар шахсга ёки жами кўриб тамомланган ишларнинг 15,2 фоизига нисбатан қонуннинг жазони либераллаштириш билан боғлиқ нормалари қўлланилиб, озодликдан маҳрум қилиш ёки озодликни чеклаш билан боғлиқ бўлмаган жазолар тайинланган. Мазкур даврда жами 256 нафар шахс, шу жумладан биринчи инстанция судлари томонидан 226 нафар шахс, юқори инстанция судлари томонидан 30 нафар шахс қамоқдан озод қилинган.
Ўтган йил жиноят судлари томонидан жами
15 та иш бўйича 21 нафар шахс оқланган бўлиб, биринчи босқичида жами 2 та иш бўйича 7 нафар шахс оқланган. Юқори инстанция судлари томонидан 13 та иш бўйича 14 нафар шахс оқланган.
Ўтган йил кўрилган жиноят ишлари таҳлил қилинганда, бир қатор жиноий қилмишлар содир этганлиги учун шу жумладан, Жинсий эркинликка қарши жиноятлар (ЖКнинг 118, 119-моддалари) ва Ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш (ЖКнинг 167-моддаси) билан боғлиқ жиноий қилмишлари учун судланган шахслар камайган бўлсада:
Қасддан одам ўлдириш (ЖКнинг 97-моддаси) 7 нафар шахсга ёки 77,8 фоизга;
Қасддан баданга оғир ва ўртача оғирликда тан жароҳати етказиш (ЖКнинг 104-105-моддалари) 47 нафар шахсга ёки 64,4 фоизга;
Талончилик (ЖКнинг 166-моддаси) 3 нафар шахсга ёки 20,0 фоизга;
Порахўрлик (ЖКнинг 210-212-м) 43 нафар шахсга ёки 106,9 фоизга;
Ўғрилик (ЖКнинг 169-моддаси) 35 нафар шахсга ёки 18,6 фоизга кўпайган, дея матбуот учун маълумотларни очиқлади Б.Қурбонов.
Сирдарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати раиси ва туманлараро судлари томонидан 2022 йил давомида
17 588 та фуқаролик ишлари кўриб тамомланган бўлиб, тамомланган фуқаролик ишлари тоифасига кўра таҳлил қилинганда:
- никоҳдан ажратиш ҳақида 1719 та фуқаролик иши кўриб тамомланган (1107 та қаноатлантирилган, 389 та рад қилинган, 70 та кўрмасдан қолдирилган, 153 та тугатилган) бўлиб, ўтган йил шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 192 та ёки 12,6 фоизга кўпайган;
- кредит шартномасига оид 9813 та фуқаролик иши кўриб тамомланган (8396 та қаноатлантирилган, 99 та рад қилинган, 1303 та кўрмасдан қолдирилган, 15 та тугатилган) бўлиб, ўтган йил шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 3142 та ёки 47,1 фоизга кўпайган;
- солиқ қарздорлигини ундириш ҳақидаги даъволар 1149 та фуқаролик иши кўриб тамомланган (1043 та қаноатлантирилган,
21 та рад қилинган, 83 та кўрмасдан қолдирилган, 2 та тугатилган) бўлиб, ўтган йил шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 910 та ёки 380,1 фоизга кўпайган; - қарз ундириш ҳақида 691 (349) та фуқаролик иши кўриб тамомланган (570 та қаноатлантирилган, 23 та рад қилинган, 76 та кўрмасдан қолдирилган, 22 та тугатилган) бўлиб, ўтган йил шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 342 та ёки 97,9 фоизга кўпайганлигини кўришимиз мумкин.
Никоҳдан ажратиш ҳақидаги қаноатлантирилган даъво аризалар туман-шаҳар кесимида таҳлил қилинганда Гулистон, Мирзаобод, Сардоба, Оқолтин, Янгиер, Сирдарё, Сайхунобод туманлари ҳамда Гулистон ва Ширин шаҳарларида сезиларли даражада кўпайган, деди Г.Олимова ўз маърузасида.
Брифингда сўз олган Сирдарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати раиси Акмал Рахимовнинг маълумотларига кўра 2022 йилнинг 12 ойи давомида вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро иқтисодий судларининг иш юритувига ўтган йилдан қолдиқ бўлиб ўтган ишлар билан бирга 10 648 та иқтисодий ишлар келиб тушган, келиб тушган ишлар сони ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 3629 тага ёки 36,8 фоизга кўпайган. Кўриб тамомланган жами 9519 та иқтисодий ишлардан 8553 таси қаноатлантирилган, 595 таси рад қилинган, 280 таси бўйича даъво кўрмасдан қолдирилган, 91 таси бўйича иш юритишдан тугатилган, шундан 26 таси тарафларнинг ўзаро тузилган келишув битимларига асосан иш юритишдан тугатилган. Иқтисодий судлар томонидан ишларнинг кўриш натижасига кўра, жами 560 та тадбиркорлик субъектлари фойдасига 84 214 720 000 сўм ундириш ҳақида суд ҳужжатлари қабул қилинган. Хусусий тадбиркорлик субъектларининг 87 та даъво аризалари рад этилган, 85 таси кўрмасдан қолдирилган, 18 та даъво аризалар юзасидан иш юритиш тугатилган. Даъвогар манфаатида хусусий тадбиркорлик субъектлар иштирокида кўрилган иқтисодий ишлар таҳлилига кўра кўрилган ишларнинг аксарияти маҳсулот етказиб бериш, контрактация шартномалари ва ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномалари юзасидан келиб чиққан низоларни ташкил этган. Туманлараро иқтисодий судлари томонидан 2022 йил давомида жами 293 та хўжалик юритувчи субъектлар банкрот деб эътироф этилган, шундан 228 та ёки 77,8 фоиз хўжалик юритувчи субъектлар давлат реестридан чиқарилган, банкрот деб эътироф этилган 65 та хўжалик юритувчи субъектлар бўйича суд тугатувчилари томонидан тугатиш ишлари олиб борилмоқда.
Шунингдек, Сирдарё вилоят маъмурий судлари томонидан ўтган 2022 йил давомидаги ишлар ҳам вилоят маъмурий суднинг раиси А.Ахмедов томонидан очиқланди. Унга кўра 2022 йил давомида вилоят маъмурий судлари томонидан биринчи инстанцияда жами 889 та маъмурий иш ва материаллар кўриб тамомланган бўлиб, шундан, 570 тасини маъмурий ишлар, 319 тасини материаллар ташкил этади. 2022 йилда 2021 йилга нисбатан маъмурий ишларни кўрилиши 70,7 фоизга ошган. Суд муҳокамаси жараёнида аниқланган камчиликларни бартараф этиш ва келгусида такрорланишига йўл қўймаслик ҳақида 185 та хусусий ажримлар чиқарилган. 2022 йил давомида биринчи инстанция суди томонидан жами 570 та кўриб тамомланган маъмурий ишларнинг 187 таси ёки 32,8 фоизи сайёр суд мажлисларида кўрилган.
Брифинг давомида ОАВ вакиллари ва судлов ҳайъати раисларининг ўзаро савол-жавобларида судлар томонидан ўтган йилда кўрилган ишлар тахлили билан бир қаторда янги Фармонларнинг амалиётдаги ижросига қаратилган таклиф ва мулоҳазалар борасида ҳам ўзаро фикр алмашилди. Брифинг якунлангач, жиноят ишлари бўйича Гулистон шаҳар суди биносига пресс-тур ташкил этилди. Очиқ суд мажлисида иштирок этган ОАВ вакиллари суд мажлисида ахборот коммуникация технологияларидан фойдаланиш жараёнлари, тарафларга яратилган шароитлар билан ҳам бевосита танишди.
Сирдарё вилоят судининг матбуот хизмати
Куни кеча Сирдарё вилоят судининг раиси Азамжон Худойбердиев Халқ депутатлари вилоят Кенгашининг навбатдаги сессиясида иштирок этди ва Сирдарё вилоят фуқаролик, жиноят ва иқтисодий судлари томонидан 2022 йилда одил судловни амалга ошириш борасида бажарилган ишлар юзасидан ахборот берди.
Сирдарё вилоят суди фуқаролик, жиноят ҳамда иқтисодий ишлар бўйича туман, (шаҳар) ва туманлараро судлари томонидан 2022 йилда одил судловни амалга ошириш, қонун устиворлигини таъминлаш, фуқароларнинг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилиш, суд – ҳуқуқ ислоҳотлари жараёнида қабул қилинган қонунларни амалиётда қўллаш борасида муайян ишлар амалга оширилди.
Жумладан
Сирдарё вилоят судининг фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро судларига 2022 йил давомида ўтган йилдан қолдиқ бўлиб ўтган ишлар билан бирга жами 21.385 (2021 йилда 14.623) та фуқаролик ишлари келиб тушган.
Кўриб тамомланган ишлар сони ўтган йил билан солиштирилганда, тамомланган ишлар сони 5.598 тага ёки 46,7 фоизга кўпайган.
17.588 (2021 йилда 11.990) та жами кўриб тамомланган ишлардан
14.194 (2021 йилда 9.515) таси қаноатлантирилган, 870 (2021 йилда 756) таси рад қилинган, 350 (302) таси иш юритишдан тугатилган,
2.174 (2021 йилда 1.417) таси бўйича даъво кўрмасдан қолдирилган.
2022 йилда фуқаролик ишларини кўриб чиқишда даъвогарлар томонидан 2.106.606.294 (2021 йилда 1.684.398.384) сўм давлат божи бюджетга ихтиёрий тўланган, суд қарорлари билан 21.564.456.489
(2021 йилда 11.019.633.123) сўм давлат божи бюджетга ундирилиши белгиланган.
2022 йилда фуқаролик ишлари бўйича туманлараро судлари томонидан жами 12.932 (2021 йилда 6.648) та суд буйруғи чиқарилган ва қарздорлар фойдасига 53.957.139.906 (2021 йилда 12.728.603.839) сўм қарздорлик ундириш белгиланган.
Шундан вояга етмаган болаларнинг таъминоти учун алимент ундириш билан боғлиқ 2.255 (2021 йилда 2.018) та суд буйруқлари чиқарилган.
Судлар томонидан кўриб тамомланган фуқаролик ишлари тоифасига кўра таҳлил қилинганда:
Никоҳдан ажратиш ҳақида 1.719 (2021 йилда 1.527) та фуқаролик иши кўриб тамомланган бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 192 та ёки 12,6 фоизга кўпайган;
Никоҳдан ажратиш ҳақидаги қаноатлантирилган даъво аризалар туман-шаҳарлар кесимида таҳлил қилинганда Гулистон, Мирзаобод, Сардоба, Оқолтин, Янгиер, Сирдарё, Сайхунобод туманлари ҳамда Гулистон ва Ширин шаҳарларида сезиларли даражада кўпайган.
Сирдарё вилоят фуқаролик ишлари бўйича судлар томонидан
2022 йил давомида никоҳдан ажратишни олдини олиш мақсадида манфаатдор ташкилотлар билан ҳамкорликда ўтказилган тадбирлар натижасида судларда ишларни кўриш жарёнида жами 161 та оилаларнинг яраштирилишига эришилди.
Шунингдек, кредит шартномасига оид 9.813 (2021 йилда 6.671) та фуқаролик ишлари кўриб тамомланган бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 3.142 та ёки 47,1 фоизга;
Қарз ундириш ҳақида 691 (2021 йилда 349) та фуқаролик ишлари кўриб тамомланган бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 342 та ёки 97,9 фоизга;
Солиқ қарздорлигини ундириш ҳақида 1.149 (2021 йилда 239) та фуқаролик ишлари кўриб тамомланган бўлиб, ўтган йилнинг шу даврига нисбатан тамомланган ишлар 910 та ёки 380,1 фоизга кўпайган.
Сирдарё вилоят судининг жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъати ва жиноят ишлари бўйича туман, шаҳар судлари томонидан
2022 йил давомида 2.043 (2021 йилда 1.758) нафар шахсга нисбатан
1.540 (2021 йилда 1.253) та жиноят иши тамомланган бўлиб, кўриб тамомланган шахслар ва ишлар салмоғи ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 285 нафар шахс ёки 14,9 фоизга, жиноят ишлари эса 287 та ёки 18,7 фоизга кўпайган.
Мазмунан кўриб чиқилган жиноят ишларининг 1.755 (2021 йилда 1.503) нафар шахсга нисбатан 1.287 (2021 йилда 1.020) таси бўйича ҳукм, шу жумладан 7 (2021 йилда 12) нафар шахсга нисбатан 2 (2021 йилда 5) та иш бўйича оқлов, 1.748 (2021 йилда 1.491) нафар шахсга нисбатан
1.285 (2021 йилда 592) та иш бўйича айблов ҳукми чиқарилган бўлса,
281 (2021 йилда 253) нафар шахсга нисбатан 246 2021 йилда (231) та иш ҳаракатдан тугатилган, 6 (2021 йилда 2) нафар шахсга нисбатан
6 (2021 йилда 2) та жиноят иши бўйича тиббий йўсиндаги мажбурлов чораси қўлланилган бўлса 8 (2021 йилда 1) нафар шахсга нисбатан
6 (2021 йилда 1) та жиноят иши бўйича дастлабки терговга қайтарилган.
Апелляция инстанциясида 13 нафар шахсга нисбатан 12 та жиноят иши бўйича оқлов ҳукми чиқарилган.
Жазо амалиёти. Жазо тайинланган ишлар бўйича 136 (2021 йилда 149) нафар шахсга ёки 8,2 (2021 йилда 10,2) фоизига жарима, 23 (2021 йилда 12) нафар шахсга ёки 1,4 (2021 йилда 0,8) фоизга мажбурий жамоат ишлари, 410 (2021 йилда 410) нафар шахсга ёки 24,6 (2021 йилда 28,3) фоизига ахлоқ тузатиш ишлари, 411 (2021 йилда 411) нафар шахсга ёки 24,7 (2021 йилда 28,3) фоизига озодликни чеклаш, 438 (2021 йилда 438) нафар шахсга ёки 26,4 (2021 йилда 30,2) фоизга озодликдан маҳрум қилиш жазолари тайинланган, бўлса 25 (2021 йилда 28) нафар шахсга ёки 1,5 (2021 йилда 1,9) фоизига шартли ҳукм қўлланилган.
Мазкур даврда жами 256 нафар шахс, шу жумладан биринчи инстанция судлари томонидан 226 нафар шахс, юқори инстанция судлари томонидан 30 нафар шахс қамоқдан озод қилинган.
Жиноят судлари томонидан 2022 йилда жазони либераллаштириш билан боғлиқ нормаларини қўллаш натижаси жами 255 нафар шахсга нисбатан 235 та жиноят иши ёки жами кўриб тамомланган ишларнинг 15,2 фоизи томонларнинг ярашганлиги муносабати билан тугатилган бўлса, жами 41.296.585.736 сўмлик зарарни қоплаган 310 нафар шахсга ёки жами кўриб тамомланган ишларнинг 15,2 фоизига озодликдан маҳрум қилиш ёки озодликни чеклаш билан боғлиқ бўлмаган жазолар тайинланган.
Жиноят туркумлари ва ўсиш динамикаси.
Ўтган йил кўрилган жиноят ишлари таҳлил қилинганда, бир қатор жиноий қилмишлар содир этганлиги учун шу жумладан, Жинсий эркинликка қарши жиноятлар (ЖКнинг 118, 119-моддалари) ва Ўзлаштириш ёки растрата йўли билан талон-торож қилиш (ЖКнинг 167-моддаси) билан боғлиқ жиноий қилмишлари учун судланган шахслар камайган бўлсада:
Қасддан одам ўлдириш (ЖКнинг 97-моддаси) 7 нафар шахсга ёки 77,8 фоизга;
Қасддан баданга оғир ва ўртача оғирликда тан жароҳати етказиш (ЖКнинг 104-105-моддалари) 47 нафар шахсга ёки 64,4 фоизга;
Талончилик (ЖКнинг 166-моддаси) 3 нафар шахсга ёки 20,0 фоизга;
Порахўрлик (ЖКнинг 210-212-м) 43 нафар шахсга ёки 106,9 фоизга;
Ўғрилик (ЖКнинг 169-моддаси) 35 нафар шахсга ёки 18,6 фоизга кўпайган.
Шу сабабли, мазкур кўрсаткич ҳуқуқни муҳофаза қилувчи идоралар ва судлар томонидан ушбу тоифадаги жиноий қилмишларнинг содир этилишини олдини олиш борасида қатъий чоралар кўришни талаб этади.
Далиллар мақбуллиги масаласи юзасидан.
Бугунги кунда, судлар томонидан жиноят ишларини мазмунан кўриб чиқишда, фақатгина иш бўйича тўпланган мақбул далилларга асосан қарорлар қабул қилинмоқда. 2022 йил давомида мазмунан кўриб чиқилиб, айблов ҳукми чиқарилган жами 2 043 нафар шахсга нисбатан 1 545 та жиноят ишининг 505 нафар шахсга нисбатан 342 таси бўйича ёки 22,1 фоизи бўйича дастлабки тергов органи томонидан қўйилган айблов ўзгартирилиб, ҳукм чиқарилган, шу жумладан 120 нафар шахсга нисбатан эълон қилинган ортиқча айблов, судланувчиларнинг айб зиммасидан чиқарилган.
Жиноят судлари томонидан маъмурий ҳуқуқбузарликка
оид ишларни кўрилиши юзасидан.
Жиноят ишлари бўйича туман (шаҳар) судлари томонидан 2022 йил жами 19.361 (2021 йилда 15.631) нафар шахсга нисбатан 15.735 (2021 йилда 12.454) та маъмурий иши тамомланган бўлиб, кўриб тамомланган шахслар ва ишлар салмоғи ўтган йилнинг шу даврига нисбатан 3.730 нафар шахс ёки 19,2 фоизга, маъмурий ишлари эса 3.281 та ёки 20,8 фоизга кўпайган.
Мазмунан кўриб чиқилган маъмурий ишларининг 13.179 нафар шахсга нисбатан 11.360 таси бўйича маъмурий жазо қўлланилган бўлса, 6.182 нафар шахсга нисбатан 4.375 та иш юритишдан тугатилган.
Сирдарё вилоят судининг иқтисодий ишлар бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро иқтисодий судлари томонидан 2022 йил давомида вилоят ва туманлараро иқтисодий судларининг иш юритувига ўтган йилдан қолдиқ бўлиб ўтган ишлар билан бирга 10.648 (2021 йилда 6.722) та иқтисодий ишлар келиб тушган, келиб тушган ишлар сони ўтган йилга нисбатан 3.926 тага ёки 36,8 фоизга кўпайган.
Ҳисобот даврида келиб тушган жами ишлардан 9.519 (2021 йилда 5.528) таси кўриб тамомланган, 223 (2021 йилда 159) та иқтисодий ишлар ҳисобот даврининг охирига қолдиқ бўлиб ўтган.
Кўриб тамомланган ишлар сони ўтган йилнинг шу даври билан cолиштирилганда, 2022 йил мобайнида тамомланган ишлар сони
3.991 тага ёки 41,9 фоизга кўпайган.
9.519 (2021 йилда 5.528) та жами кўриб тамомланган ишлардан 9.553 (2021 йилда 4.835) таси қаноатлантирилган, 595 (2021 йилда 261) таси рад қилинган,
280 (2021 йилда 359) таси бўйича даъво кўрмасдан қолдирилган,
91 (2021 йилда 73) таси иш юритишдан тугатилган бўлиб, шундан
26 (2021 йилда 19) таси тарафларнинг ўзаро тузилган келишув битимларига асосан иш юритишдан тугатилган.
2022 йил давомида барча судлар томонидан ишларни кўриб чиқишда дастлаб 2.121.360.000 (2021 йилда 1.544.460.000) сўм давлат божи ихтиёрий тўланган, суд қарорлари билан 21.942.200.000 (2021 йилда 14.807.480.000) сўм давлат божи давлат бюджетига ундирилиши белгиланган.
Кўрилган ишлар 2021 йил билан таққосланганда ишлар бир мунча кўп кўрилган, шундан банклардаги ҳисобварақалар бўйича операцияларни тўхтатиб қўйиш ҳақидаги низолар 5.539 тага, молиявий жарима қўллаш тўғрисидаги низолар 311 тага, ерга оид ҳуқуқий муносабатлардан келиб чиққан низолар юзасидан 41 тага, пудрат шартномаси юзасидан 35 тага кўпайган бўлса, контрактация шартномаси юзасидан 232 тага, маҳсулот етказиб бериш шартномаси бўйича 173 тага, банкрот деб эътироф этиш юзасидан 441 тага, кредит шартномаси бўйича 140 тага, хақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномаси бўйича 58 тага, лизинг шартномасидан келиб чиққан низолар бўйича 120 тага, олди-сотди шартномаси бўйича низолар 20 тага, коммунал хизмат кўрсатиши шартномаси бўйича низолар 13 тага, корпоратив низолар бўйича 44 тага камайган.
Шунингдек, 2022 йилнинг 12 ойи давомида хусусий тадбиркорлик субъектларининг манфаатида жами 750 та умумий даъво баҳоси 150.997.150.000 сўмлик иқтисодий ишлар кўриб чиқилган. Шундан, кичик бизнес субъектлари иштирокида 123 та 14.577.810.000 сўмлик, фермер хўжаликлари иштирокида 111 та 9.216.720.000 сўмлик, якка тартибдаги тадбиркорлар иштирокида 12 та 5.361.000 сўмлик ва бошқа хусусий тадбиркорлик субъектлари иштирокида 627 та 136.419.340.000 сўмлик ишлар кўриб чиқилган.
Иқтисодий судлар томонидан ишларнинг кўриш натижасига кўра, жами 560 та тадбиркорлик субъектлари фойдасига 84.214.720.000 сўм ундириш ҳақида суд ҳужжатлари қабул қилинган.
Хусусий тадбиркорлик субъектларининг 87 та даъво аризалари рад этилган, 85 таси кўрмасдан қолдирилган, 18 та даъво аризалар юзасидан иш юритиш тугатилган.
Даъвогар манфаатида хусусий тадбиркорлик субъектлар иштирокида кўрилган иқтисодий ишлар таҳлилига кўра кўрилган ишларнинг аксарияти маҳсулот етказиб бериш, контрактация шартномалари ва ҳақ эвазига хизмат кўрсатиш шартномалари юзасидан келиб чиққан низоларни ташкил этган.
Иқтисодий судлар томонидан кўриб тамомланган чет-эл инвестори ва инсвестициялари иштирокида кўрилган ишлари таҳлил қилинганда:
Чет-эл инвестори ҳисобланган хорижий корхоналар иштирокида 105 та иқтисодий ишлар кўриб тамомланган, 2021 йилга нисбатан тамомланган ишлар 81 тага ёки 77,1 фоизга кўпайган.
Чет-эл инвестори ҳисобланган хорижий корхоналар иштирокида кўрилган ишлар таҳлил қилинганда, OR-TAS DEGERMEN MAKINALARI ICVETIC LTD.STI” компанияси (Туркия давлатига), “SANY INTERNATIONAL DEVELOPMENT LIMITED” компанияси (Хитой давлатига), “RZ Medizintechnik GmbH” хорижий корхонаси (Германия давлатига), “Azerbaijan research and production association” компанияси (Озайбаржон давлатига), РАСС Групп хорижий корхона (Россия давлатига), UAB Friedricho pasazas хорижий корхона (Литва давлатига), “Modern lift systems” масъулияти чекланган жамияти таъсисчиси He Jibiao (Хитой давлатига), “XINJIANG HENGXINGWU IMPORT & EXPORT TRADING CO.LTD” компанияси (Хитой давлатига), ТОО “БОЗЗОН ТАУН” корхонаси (Қозоғистон давлатига) тўғри келади.
Бундан ташқари, ҳисобот даврида чет-эл инвестициялари иштирокидаги 153 та корхоналар (қўшма корхона) иштирокида иқтисодий ишлар кўриб тамомланган.
Судларга келиб тушган мурожаатлар юзасидан.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал ҳамда Халқ қабулхоналари орқали келиб тушган мурожаатлар юзасидан.
2022 йил давомида Ўзбекистон Республикаси Президентининг виртуал ҳамда Халқ қабулхоналарига аҳоли ва тадбиркорлар томонидан юборилган мурожаатларнинг 1.865 таси Олий суди томонидан тегишлилиги бўйича Сирдарё вилоят судига юборилган, 9 та мурожаат 2021 йилдан қолдиқ бўлиб ўтган.
Шундан, фуқаролик ишлари бўйича судлов ҳайъати ва туманлараро фуқаролик ишлари бўйича судларига 1.142 та, жиноят ишлари бўйича судлов ҳайъатига 610 та, иқтисодий ишлари бўйича судлов ҳайъатига
104 та мурожаатлар келиб тушган.
Келиб тушган мурожаатларнинг 23 таси қаноатлантирилган ва
1.771 та мурожаатга тушунтиришлар берилган, 62 таси тегишлилиги бўйича бошқа ташкилотга юборилган.
Ўзбекистон Республикаси Бош вазир ва Бош прокуратуранинг виртуал қабулхонаси орқали келиб тушган мурожатлар юзасидан.
2022 йил давомида Ўзбекистон Республикаси Бош вазирнинг тадбиркорлар мурожаатларини кўриб чиқиш виртуал қабулхонаси ва Бош прокуратуранинг виртуал қабулхонасидан жами 55 мурожаат Сирдарё вилоят судига келиб тушган. Келиб тушган мурожаатларнинг барчаси қонунда белгиланган тартибда кўриб чиқилиб, тегишли тушунтиришлар берилган.
Судларга келиб тушган мурожаатлар.
Сирдарё вилоят суди, туман (шаҳар) ва туманлараро судларига 277 та мурожаатлар келиб тушган шундан суд хужжатидан норозилик масаласида 105 та, суд хужжати ижроси масаласида 5 та, суд ҳужжатини вақтида ололмаётганлик масаласида 1 та, судья ва суд ходимларининг хатти-ҳаракатлари юзасидан 1 та, бошқа масалалар билан боғлиқ мурожаатлар 143 та мурожаат келиб тушган шунингдек, 8 таси тегишлилик бўйича, 13 таси тааллуқлилик бўйича бошқа идораларга юборилган, 1 та мурожаат 2023 йилнинг 1 январь ҳолатига қолдиқ бўлиб ўтган. Келиб тушган мурожаатларнинг 17 таси қаноатлантирилган, 3 таси рад қилинган ва 235 та мурожаатга тушунтиришлар берилган ҳамда 21 таси тегишлилик ва тааллуқлилик бўйича бошқа ташкилотга юборилган.
Суд раисларининг шахсий ва сайёр қабулидаги мурожаатлар юзасидан.
2022 йил давомида шахсий ва сайёр қабул бўйича Сирдарё вилоят суди, туман (шаҳар) ва туманлараро судларига жисмоний ва юридик шахслар томонидан 5.496 та оғзаки ва 26 та ёзма жами 5.522 та мурожаат қилган, шундан 3.752 таси сайёр қабулда, 1.749 таси бевосита суд биносида ва 21 таси Халқ қабулхоналарида мурожаат қилинган.
Суд раислари ва ўринбосарлари ҳамда судьяларнинг шахсий қабулида жисмоний ва юридик шахслар томонидан суд хужжатидан норозилик масаласида 133 та, суд ҳужжати ижроси масаласида 36 та, мурожаатига вақтида жавоб ололмаётганлиги юзасидан 1 та, иш вақтида кўрилмаётганлиги масаласида 1 та, судья ва суд ходимларининг хатти-ҳаракатлари масаласида 8 та ва бошқа масалалар билан боғлиқ 5 343 та мурожаат қилинган. Шунингдек, жисмоний ва юридик шахслар томонидан 31 марта такрорий мурожаат қилинган. Сирдарё вилоят судига 2021 йил ҳамда 2022 йил давомида жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатлари солиштирилганда ўтган йилга нисбатан мурожаатлар сони ошган.
Бугунги кунга келиб, судларда инсон омилини чеклаш, барча ҳолатларга автоматик ахборот тизимини кенг жорий этиш жадал суратлар билан амалга оширилмоқда.
Сирдарё вилоят судининг судлов ҳайъати ва туман, шахар ҳамда туманлараро судларида келиб тушган даъво аризалар, аризалар суд фаолиятидаги очиқлик, шаффофлик ва холисликни таъминлаш мақсадида судлар фаолиятига тадбиқ этилган E-XSUD тизими орқали электрон тарзда автоматлаштирилган тартибда судьяларга тақсимланмоқда.
Азамжон Худойбердиев
Сирдарё вилоят судининг раиси