Шартнома суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилди
Қонунчиликда белгиланган асосларга кўра, тузилган шартнома суд томонидан ҳақиқий эмас деб топилиши мумкин.
Амалиётда айрим ҳолатларда шартномага оид муносабатлар бўйича турли хил вазиятлар ва низоли ҳолатлар учрайди.
Шундай вазиятларда шартнома иштирокчиси ёки низоли мулк объектининг мулкдори ўз ҳуқуқ ва қонуний манфаатини ҳимоя қилиш учун белгиланган тартибда судга мурожаат этишга ҳақли.
Яқинда судда кўрилган қуйидаги ишни мисол сифатида келтириш мумкин.
Хусусан, банк билан фуқаро Насиба ўртасида 2015 йилда ипотека кредити бериш тўғрисидаги шартнома тузилган бўлиб, банк томонидан Насибага 15 йил муддатга янги қурилаётган уйни сотиб олиш учун 150.000.000 сўм имтиёзли кредит ажратилган.
Туман ҳокимининг қарорига асосан мазкур уйга нисбатан Насибанинг мулк ҳуқуқи белгиланиб, кадастр филиали томонидан давлат рўйхатидан ўтказилган.
Банк томонидан Насибага кредит ажратилган бўлиб, уй ҳам унинг номида бўлса-да, бироқ банкка кредит қарздорлигини унинг аммаси бўлган Ҳилола тўлаб келган, низоли уйдан ҳам Насиба эмас, балки Ҳилола фойдаланган, яъни Насиба билан Ҳилола ўртасида ўзаро оғзаки келишув шундай бўлган.
Маълум бир пайтдан кейин Ҳилола низоли уйни бошқа фуқарога, яъни Шуҳратга оғзаки равишда сотади, кредит тўловларини ҳам шу уйни сотиб олган Шуҳрат зиммасига юклайди, мазкур келишув асосида Шуҳрат бу уйда оиласи билан яшаб, кредит тўловларини тўлаб келади.
Бироқ, уйни оғзаки равишда сотиб олган Шуҳрат ўз вақтида банк кредит тўловларини тўлай олмаганлиги оқибатида банк томонидан бир неча ой давомида Насибанинг пластик картасидан қарздорлик суммаси ушлаб қолинади. Бу ҳолатдан норози бўлган Насиба вазиятни дастлаб аммаси Ҳилолага айтади, аммаси эса ушбу ҳолатни уйни сотиб олган Шуҳратга айтишини таъкидлаб келади.
Ўзининг пластик картасидан пуллари ушланиб қолинишидан норози бўлиб, шундан маълум пулини ололган, маълум пулини эса ололмай юрган Насиба ўз дардини банкда ишловчи дугонаси Юлдузга айтади.
Юлдуз эса вазиятдан фойдаланиб, Насибага ушбу уйни нотариал тартибда унга сотишини таклиф қилиб, тегишли ҳужжатларни расмийлаштиришда ёрдам беришини айтади, бу таклиф бўйича улар ўртасида бир неча кун телефон орқали суҳбатлар ўтказилади, Юлдуз ҳатто сотиб олаётган низоли уйни кўриш учун ҳам бормайди, чунки бу уйда бошқа одамлар яшаётганлигини биларди.
Келишувга асосан Насиба низоли уйни нотариал тартибда расмийлаштирилган олди-сотди шартномаси асосида дугонаси Юлдузга сотади.
Орадан бир ой ҳам ўтмасдан Юлдуз низоли уйда яшовчи шахсларни кўчириш ҳақида судга даъво ариза билан мурожаат қилади, иш судда кўриш жараёнида бўлиб ўтган барча ҳолатлар ойдинлашади.
Шундан кейин Ҳилола ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органларга бу ҳақда мурожаат қилиб, Насиба ва Юлдузга нисбатан тегишли чора қўллашни сўрайди.
Ушбу ҳолат бўйича жиноят иши қўзғатилади, бироқ Насиба ва Юлдузнинг хатти-ҳаракатларида ЖКнинг 168-моддаси 4-қисми “а” бандларида кўрсатилган жиноят аломатлари мавжуд бўлса-да, уларнинг вояга етмаган фарзандлари борлиги, муқаддам судланмаганлиги инобатга олиниб, ЖПКнинг 84-моддаси 5-қисми 1-бандига асосан жиноят иши ҳаракатдан тугатилди.
Ҳолатдан пушаймон бўлган Насиба жавобгар Юлдузга нисбатан олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида судга даъво ариза билан мурожаат қилди.
Суд томонидан фуқаролик иши ҳар тарафлама кўриб чиқилиб, тақдим этилган далилларга ҳамда амалдаги қонунчиликка асосланиб, тарафлар ўртасида тузилган низоли уй бўйича олди-сотди шартномаси белгиланган тартибда нотариал идора томонидан расмийлаштирилган бўлса-да, ҳолат бўйича жиноят иши қўзғатилганлигини, мазкур низоли уй банк томонидан ажратилган ипотека шартномасига асосан олинганлигини, кредит шартномаси муддати тугамаганлигини ва ҳозирги кунга қадар кредит қарздорлиги тўлиқ қопланмаганлигини, банк розилигисиз ушбу низоли уй сотилиши ҳам мумкин эмаслигини инобатга олиб, тарафлар ўртасида тузилган олди-сотди шартномасини ҳақиқий эмас деб топиш ҳақида ҳал қилув қарори чиқарилди.
Шунинг учун ҳар бир шахс шартнома тузишда қонун билан белгиланган ҳуқуқларидан виждонан фойдаланиши, шахс шартнома тузилишидан бевосита ўзи манфаатдор бўлса-да, бироқ шартномани бошқа шахс номига расмийлаштиришдан сақланиши мақсадга мувофиқ бўлади, акс ҳолда шахс қонун олдида жавоб бериши ёки ҳаётда салбий ҳолатлар юзага келиши мумкин.
Сарагул Намазбаева
Сирдарё вилоят суди фуқаролик
ишлари бўйича судьяси